رییس سازمان بهزیستی گفت: موضوع مناسب سازی اماکن ، محیط های شهری و حمل و نقل در بند دوم قانون جامع حمایت از حقوق معلولان از ضعیف ترین بخش های این قانون است.
نیکی محجوب 
دست کبودش را نشان می دهد و می گوید: «اصلا معلول که آدم نیست، یه پل یا یه محل گذر عابر پیاده درست واسه ما ندارن، این عصا روزی صد دفعه توی پل گیر می‌کنه یا باهاش می‌رم توی تپه های ماسه ای که تو پیاده رو ریختن.»
«جواد» ۳۰ سال دارد و در دانشگاه تهران، حقوق می خواند. از بدو تولد نابینا بوده و به قول خودش «عصام بعد از مادرم همدممه.» رسیدگی به وضعیت معلولان، در حال حاضر در تمامی کشورهای دنیا در زمره برنامه و قانون‌هایی است که مسئولان باید از آن تبعیت کنند.در ایران نیز با توجه به اینکه ده تا ۱۲ درصد جمعیت کشور را معلولان تشکیل می‌دهند، در سال ۸۳ «قانون جامع حمایت از حقوق معلولان» به تصویب رسید. البته مشکل اصلی این قانون که بسیاری از معلولان را ناراضی کرده است، تبصره ۲ ماده ۱۶ است که اجرایی شدن آن را منوط به داشتن اعتبار می‌داند و درصورت نبود اعتبار، این قانون از حالت اجرایی خارج می‌شود.
جواد در خصوص مشکلات مختلف نابینایان می گوید: «ما در مسائل شهری مشکلات بسیاری داریم. یه نمونه اش تاکسی یه. موقعی که کنار خیابان منتظر تاکسی هستیم، از بوق بلند تاکسی متوجه می شیم پشتمون واستاده. اونهایی هم که می‌خوان سوار کنن برای رفتن عجله دارن، بیشتر وقتا یا کله‌هامون می خوره به در یا اینکه با اولین گاز می ریم توی شیشه. اگه عقب هم بشینیم که دیگه بدتر ممکنه کسی که کنار دستمون نشسته ناراحت شه.»جواد در حالی این مشکلات را مطرح می کند که چند ماه پیش، «فقیه»، رئیس «سازمان بهزیستی» در مصاحبه خبری اش گفت: «معلول یک شهروند است و باید از خدمات دولتی بهره مند شود. تاکسی رانی و اتوبوس رانی تمام شهرها موظفند برای معلولان برنامه ریزی کنند و در ناوگان حمل و نقل، وسایلی مناسب با این افراد را مورد استفاده قرار دهند.
چندی پیش نیز، «مدیر کل سلامت شهرداری تهران»، دکتر «عباس استاد تقی زاده»، از اختصاص ۲۲ دستگاه ون به ناوگان حمل و نقل عمومی ویژه معلولان خبر داد. این دستگاه ها در ۲۲ منطقه تهران برای بهبود شرایط رفت و آمد این قشر در نظر گرفته شده است.
جواد که به گفته خودش هر روز در حال تردد در شهر است، تا کنون حتی سوار یک عدد از این خوروها نشده است. جواد با استقبال از اتوبوس‌های BRT می‌گوید: «سیستم سوار شدن و پیاده شدن در ایستگاه های جدید برای ما نابینایان خیلی مناسبه، دیگه با عصا دنبال پله اول نمی گردیم. در ضمن داخل اتوبوس هم راحت تر جا برای نشستن یا ایستادن داریم، خدا کنه تعداد این ایستگاه‌ها رو بیشتر کنن.»
«نازنین»، یکی دیگر از نابینایانی است که در تهران زندگی می کنند. او نیز از وضعیتش ناراضی است. نازنین به همراه خانواده در آپارتمان زندگی می‌کند و به دلیل این که خانه آن ها در طبقه دوم ساختمان است با مشکلاتی روبه رو است.
نازنین می‌گوید: «سعی می کنم بیشتر با آژانس جابه جا بشم. البته می‌دونم خیلی ها این امکان رو ندارن. اما من از اینکه مسخره ام کنن یا بهم توی خیابون تیکه بندازن ناراحت می‌شم. مشکلات تردد هم جای خودش رو داره. وقتی از خونه میام بیرون، مشکلات شروع می شه. بالا و پائین رفتن از پله ها دیگه برام سخت نیست اما جلوی خونه رو شهرداری برای آسفالت کنده. رفت و آمد برام سخته. توی تجریش هم که همیشه کنده کاریه. یا دارن لوله کشی می کنن یا ساختمون سازی. داربست هایی که نصب شده هیچ علامتی برای من نابینا نداره. هفته پیش با صورت رفتم توی داربست عینکم شکست و خون دماغ شدم. وقتی هم به شهرداری منطقه یک زنگ زدم کسی جواب درستی نداد.» > ادامه مطلب
رسیدگی ویژه به معلولان
از سال ۸۳ به بعد، قرار بر این شد که به مسایل معلولان رسیدگی ویژه شود و یکی از این موارد، مناسب سازی شهری بود. به همین منظور «عبدالرضا مصری»، وزیر رفاه و تامین اجتماعی ایران در هفتمین جلسه کمیته پیگیری مناسب سازی محیط شهری گفت: «سازمان بهزیستی یک گروه کارشناسی تشکیل دهد تا ضمن شناسایی دقیق مشکلات معلولان در سطح شهر، پیشنهادات و راهکارهایی نیز دریافت شود.»
” در حال حاضر در کشور حدود هفتاد درصد از محیط های شهری هنوز مناسب سازی نشده است و تنها ۳۰ درصد مناسب سازی صورت گرفته است. “
مرادی - دبیر کمیته ای که «مناسب سازی» محیط های شهری با شرایط معلولان را پیگیری می کند
«مرادی» دبیر «کمیته پیگیری مناسب سازی محیط های شهری» نیز در همین نشست با اعلام اینکه ۶۰۰ میلیون معلول در جهان زندگی می کنند و از هر کشور، ده درصد جمعیت معلول هستند. وی با اشاره به مشکلات شهری معلولان گفت: «در حال حاضر در کشور حدود ۷۰ درصد از محیط های شهری هنوز مناسب سازی نشده است و تنها ۳۰ درصد مناسب سازی صورت گرفته است.»
وی سه استان «آذربایجان شرقی»، «خراسان رضوی» و «ایلام» را از استان های پیشگام در مناسب سازی شهری دانست. معلولان زایده نخاعی و حرکتی نیز از دیگر گروه معلولانی هستند که با مشکلات مختلفی در سطح شهر یا برای استفاده از امکانات مختلف شهری روبرو هستند.
تردد با ویلچر در خیابان ها
«سهیلا» یکی از معلولان جسمی حرکتی است با معلولیت ۹۵ درصد. او که بسیار علاقه مند به فعالیت و کار است می گوید: «نمی دونم چرا هر کس به ما می رسه می گه برین توی مراکز نگهداری. من دوست دارم زندگی کنم. دلم نمی خواد توی یه جایی بشینم و منتظر باشم یکی آب و غذا بده دستم. ویلچرهایی که ما باید استفاده کنیم برای تردد در سطح شهر مشکل آفرینه چون مثلا تو خیابون خیلی سخت می‌تونیم از جلوی ماشینا رد شیم. توی پیاده روها هم که سنگ فرش کردن، راه بردن ویلچر خیلی سخته. تازه اگه شانس بیاریم ویلچر توی چاله نیفته چون اونوقت باید منتظر کمک یه کسی بود.»
تردد با ویلچر بسته به نوع ویلچرهایی است که در بازار وجود دارد، ویلچرهایی که بهزیستی به معلولان می‌دهد ایرانی است و معلولان برای خرید ویلچر خارجی باید خود اقدام کنند. سهیلا در خصوص تفاوت این ویلچرها می‌گوید: «تفاوتش عین یه وسیله آهنی و پلاستیکیه. ویلچر ایرونی سنگینه و تردد باهاش سخته، ویلچر خارجی سبکه و قابلیت‌های حرکتیش هم بیشتر ار ویلچر ایرانی ست. البته اگه کسی ویلچر ایرونی داره باید خیلی مراقبش باشه چون بهزیستی فقط هر پنج سال یک بار ویلچر می ده و اگه هر اتفاقی برای ویلچر هامون بیفته کلی مشکل برامون پیش می آد.»
پس از این که مسئولان دولتی وعده ها و قوانین مختلفی را برای معلولان مطرح کرده اند و با تصویب قوانین ویژه معلولان، سازمان‌های غیر دولتی در این امر شروع به فعالیت و پیگیری کرده اند.
در همین حال، تعدادی از معلولانی که زایده نخاعی دارند برای یافتن راه حل و برطرف کردن مشکلات خود یک سازمان غیر دولتی راه انداخته اند که امسال وارد سومین سال فعالیتش می‌شود. تعدادی از اعضای این مرکز نسبت به حس امیدواری به زندگی پس از فعالیت در این مکان ابراز خرسندی می کنند و معتقدند فعالیت گروهی می تواند به آن ها در رسیدن به خواسته های شان کمک بیشتری کند.
برخی از کارشناسان بهزیستی که ترجیح می دهند نامشان فاش نشود در مورد کمبود های شهری معلولان می گویند: «هنوز کتابخانه ها، اماکن ورزشی و تفریحی ما در کشور برای معلولان مان ساماندهی نشده است. حال این که در بسیاری از کشورهای غربی نظیر انگلیس، نیوزلند و آلمان، امکانات مختلفی برای شهروندان معلول در نظر گرفته شده است. نه تنها معابر شهری بلکه وسایل نقلیه، پارک ها و ... نیز برای معلولان مختلف ساماندهی شده است.»
طرح ساماندهی معابر شهری در تهران تا کنون در مناطق مختلف اجرا شده است. یکی از این مکان ها زیر پل «سید خندان» است که در کنار پله ها مکانی آسفالته و مارپیچ برای عبور معلولان در نظر گرفته شده است.
«پریسا»، یکی از معلولان جسمی حرکتی است که با ویلچر تردد می کند او در مورد این مکان می‌گوید: «عبور و مرور برای من که ویلچر دارم از محل عبور معلولان در زیر پل سید خندان تا حد زیادی مناسب است، فقط شیب آن به نظرم زیاد است و انرژی بیشتری برای بالا و پایین رفتن با ویلچر می‌خواهد. اما برای نابینایان اصلا مناسب نیست. من هنوز نمی فهمم چرا فلز نیم دایره روی این محل نصب کرده‌اند، اگر برای موتوری هاست که خب سرشون رو خم می کنن اما فرد نابینایی با قد یک متر و ۶۰ سانت با گردن می ره توی این نرده های کلفت. تفکیک معلول از هم کار صحیحی شاید باشه اما در حوزه شهری این تفکیک درست نیست. چون امکانات ما خیلی نیست که حالا این تفکیک‌ها رو هم قایل شیم.»
دست کبودش را نشان می دهد و می گوید: «اصلا معلول که آدم نیست، یه پل یا یه محل گذر عابر پیاده درست واسه ما ندارن، این عصا روزی صد دفعه توی پل گیر می‌کنه یا باهاش می‌رم توی تپه های ماسه ای که تو پیاده رو ریختن.»
«جواد» ۳۰ سال دارد و در دانشگاه تهران، حقوق می خواند. از بدو تولد نابینا بوده و به قول خودش «عصام بعد از مادرم همدممه.» رسیدگی به وضعیت معلولان، در حال حاضر در تمامی کشورهای دنیا در زمره برنامه و قانون‌هایی است که مسئولان باید از آن تبعیت کنند.در ایران نیز با توجه به اینکه ده تا ۱۲ درصد جمعیت کشور را معلولان تشکیل می‌دهند، در سال ۸۳ «قانون جامع حمایت از حقوق معلولان» به تصویب رسید. البته مشکل اصلی این قانون که بسیاری از معلولان را ناراضی کرده است، تبصره ۲ ماده ۱۶ است که اجرایی شدن آن را منوط به داشتن اعتبار می‌داند و درصورت نبود اعتبار، این قانون از حالت اجرایی خارج می‌شود.
جواد در خصوص مشکلات مختلف نابینایان می گوید: «ما در مسائل شهری مشکلات بسیاری داریم. یه نمونه اش تاکسی یه. موقعی که کنار خیابان منتظر تاکسی هستیم، از بوق بلند تاکسی متوجه می شیم پشتمون واستاده. اونهایی هم که می‌خوان سوار کنن برای رفتن عجله دارن، بیشتر وقتا یا کله‌هامون می خوره به در یا اینکه با اولین گاز می ریم توی شیشه. اگه عقب هم بشینیم که دیگه بدتر ممکنه کسی که کنار دستمون نشسته ناراحت شه.»جواد در حالی این مشکلات را مطرح می کند که چند ماه پیش، «فقیه»، رئیس «سازمان بهزیستی» در مصاحبه خبری اش گفت: «معلول یک شهروند است و باید از خدمات دولتی بهره مند شود. تاکسی رانی و اتوبوس رانی تمام شهرها موظفند برای معلولان برنامه ریزی کنند و در ناوگان حمل و نقل، وسایلی مناسب با این افراد را مورد استفاده قرار دهند.
چندی پیش نیز، «مدیر کل سلامت شهرداری تهران»، دکتر «عباس استاد تقی زاده»، از اختصاص ۲۲ دستگاه ون به ناوگان حمل و نقل عمومی ویژه معلولان خبر داد. این دستگاه ها در ۲۲ منطقه تهران برای بهبود شرایط رفت و آمد این قشر در نظر گرفته شده است.
جواد که به گفته خودش هر روز در حال تردد در شهر است، تا کنون حتی سوار یک عدد از این خوروها نشده است. جواد با استقبال از اتوبوس‌های BRT می‌گوید: «سیستم سوار شدن و پیاده شدن در ایستگاه های جدید برای ما نابینایان خیلی مناسبه، دیگه با عصا دنبال پله اول نمی گردیم. در ضمن داخل اتوبوس هم راحت تر جا برای نشستن یا ایستادن داریم، خدا کنه تعداد این ایستگاه‌ها رو بیشتر کنن.»
«نازنین»، یکی دیگر از نابینایانی است که در تهران زندگی می کنند. او نیز از وضعیتش ناراضی است. نازنین به همراه خانواده در آپارتمان زندگی می‌کند و به دلیل این که خانه آن ها در طبقه دوم ساختمان است با مشکلاتی روبه رو است.
نازنین می‌گوید: «سعی می کنم بیشتر با آژانس جابه جا بشم. البته می‌دونم خیلی ها این امکان رو ندارن. اما من از اینکه مسخره ام کنن یا بهم توی خیابون تیکه بندازن ناراحت می‌شم. مشکلات تردد هم جای خودش رو داره. وقتی از خونه میام بیرون، مشکلات شروع می شه. بالا و پائین رفتن از پله ها دیگه برام سخت نیست اما جلوی خونه رو شهرداری برای آسفالت کنده. رفت و آمد برام سخته. توی تجریش هم که همیشه کنده کاریه. یا دارن لوله کشی می کنن یا ساختمون سازی. داربست هایی که نصب شده هیچ علامتی برای من نابینا نداره. هفته پیش با صورت رفتم توی داربست عینکم شکست و خون دماغ شدم. وقتی هم به شهرداری منطقه یک زنگ زدم کسی جواب درستی نداد.» > ادامه مطلب
رسیدگی ویژه به معلولان
از سال ۸۳ به بعد، قرار بر این شد که به مسایل معلولان رسیدگی ویژه شود و یکی از این موارد، مناسب سازی شهری بود. به همین منظور «عبدالرضا مصری»، وزیر رفاه و تامین اجتماعی ایران در هفتمین جلسه کمیته پیگیری مناسب سازی محیط شهری گفت: «سازمان بهزیستی یک گروه کارشناسی تشکیل دهد تا ضمن شناسایی دقیق مشکلات معلولان در سطح شهر، پیشنهادات و راهکارهایی نیز دریافت شود.»
” در حال حاضر در کشور حدود هفتاد درصد از محیط های شهری هنوز مناسب سازی نشده است و تنها ۳۰ درصد مناسب سازی صورت گرفته است. “
مرادی - دبیر کمیته ای که «مناسب سازی» محیط های شهری با شرایط معلولان را پیگیری می کند
«مرادی» دبیر «کمیته پیگیری مناسب سازی محیط های شهری» نیز در همین نشست با اعلام اینکه ۶۰۰ میلیون معلول در جهان زندگی می کنند و از هر کشور، ده درصد جمعیت معلول هستند. وی با اشاره به مشکلات شهری معلولان گفت: «در حال حاضر در کشور حدود ۷۰ درصد از محیط های شهری هنوز مناسب سازی نشده است و تنها ۳۰ درصد مناسب سازی صورت گرفته است.»
وی سه استان «آذربایجان شرقی»، «خراسان رضوی» و «ایلام» را از استان های پیشگام در مناسب سازی شهری دانست. معلولان زایده نخاعی و حرکتی نیز از دیگر گروه معلولانی هستند که با مشکلات مختلفی در سطح شهر یا برای استفاده از امکانات مختلف شهری روبرو هستند.
تردد با ویلچر در خیابان ها
«سهیلا» یکی از معلولان جسمی حرکتی است با معلولیت ۹۵ درصد. او که بسیار علاقه مند به فعالیت و کار است می گوید: «نمی دونم چرا هر کس به ما می رسه می گه برین توی مراکز نگهداری. من دوست دارم زندگی کنم. دلم نمی خواد توی یه جایی بشینم و منتظر باشم یکی آب و غذا بده دستم. ویلچرهایی که ما باید استفاده کنیم برای تردد در سطح شهر مشکل آفرینه چون مثلا تو خیابون خیلی سخت می‌تونیم از جلوی ماشینا رد شیم. توی پیاده روها هم که سنگ فرش کردن، راه بردن ویلچر خیلی سخته. تازه اگه شانس بیاریم ویلچر توی چاله نیفته چون اونوقت باید منتظر کمک یه کسی بود.»
تردد با ویلچر بسته به نوع ویلچرهایی است که در بازار وجود دارد، ویلچرهایی که بهزیستی به معلولان می‌دهد ایرانی است و معلولان برای خرید ویلچر خارجی باید خود اقدام کنند. سهیلا در خصوص تفاوت این ویلچرها می‌گوید: «تفاوتش عین یه وسیله آهنی و پلاستیکیه. ویلچر ایرونی سنگینه و تردد باهاش سخته، ویلچر خارجی سبکه و قابلیت‌های حرکتیش هم بیشتر ار ویلچر ایرانی ست. البته اگه کسی ویلچر ایرونی داره باید خیلی مراقبش باشه چون بهزیستی فقط هر پنج سال یک بار ویلچر می ده و اگه هر اتفاقی برای ویلچر هامون بیفته کلی مشکل برامون پیش می آد.»
پس از این که مسئولان دولتی وعده ها و قوانین مختلفی را برای معلولان مطرح کرده اند و با تصویب قوانین ویژه معلولان، سازمان‌های غیر دولتی در این امر شروع به فعالیت و پیگیری کرده اند.
در همین حال، تعدادی از معلولانی که زایده نخاعی دارند برای یافتن راه حل و برطرف کردن مشکلات خود یک سازمان غیر دولتی راه انداخته اند که امسال وارد سومین سال فعالیتش می‌شود. تعدادی از اعضای این مرکز نسبت به حس امیدواری به زندگی پس از فعالیت در این مکان ابراز خرسندی می کنند و معتقدند فعالیت گروهی می تواند به آن ها در رسیدن به خواسته های شان کمک بیشتری کند.
برخی از کارشناسان بهزیستی که ترجیح می دهند نامشان فاش نشود در مورد کمبود های شهری معلولان می گویند: «هنوز کتابخانه ها، اماکن ورزشی و تفریحی ما در کشور برای معلولان مان ساماندهی نشده است. حال این که در بسیاری از کشورهای غربی نظیر انگلیس، نیوزلند و آلمان، امکانات مختلفی برای شهروندان معلول در نظر گرفته شده است. نه تنها معابر شهری بلکه وسایل نقلیه، پارک ها و ... نیز برای معلولان مختلف ساماندهی شده است.»
طرح ساماندهی معابر شهری در تهران تا کنون در مناطق مختلف اجرا شده است. یکی از این مکان ها زیر پل «سید خندان» است که در کنار پله ها مکانی آسفالته و مارپیچ برای عبور معلولان در نظر گرفته شده است.
«پریسا»، یکی از معلولان جسمی حرکتی است که با ویلچر تردد می کند او در مورد این مکان می‌گوید: «عبور و مرور برای من که ویلچر دارم از محل عبور معلولان در زیر پل سید خندان تا حد زیادی مناسب است، فقط شیب آن به نظرم زیاد است و انرژی بیشتری برای بالا و پایین رفتن با ویلچر می‌خواهد. اما برای نابینایان اصلا مناسب نیست. من هنوز نمی فهمم چرا فلز نیم دایره روی این محل نصب کرده‌اند، اگر برای موتوری هاست که خب سرشون رو خم می کنن اما فرد نابینایی با قد یک متر و ۶۰ سانت با گردن می ره توی این نرده های کلفت. تفکیک معلول از هم کار صحیحی شاید باشه اما در حوزه شهری این تفکیک درست نیست. چون امکانات ما خیلی نیست که حالا این تفکیک‌ها رو هم قایل شیم.»