دیابت وضایعات نخاعی

سئوالی که مطرح شده این است که :

آیا ارتباطی بین ضایعات نخاعی طولانی مدت و دیابت وجود دارد؟ برخی تحقیقات اشاره بر این موضوع دارد که بیش از 20% افراد نخاعی مبتلا به دیابت می شوند.

اما اگر شما ضایعه نخاعی دارید، در مورد دیابت چه چیزهایی باید بدانید؟

دیابت :

دیابت یک بیماری مزمن است که در آن بدن قادر نیست هورمون انسولین ( هورمون غده پانکراس یا لوزالمعده ) را بمقدار کافی تولید کند و یا اینکه نمی تواند به درستی از این هورمون استفاده نماید. در نتیجه، مقدار گلوکز یا قند خون ( به عنوان سوخت سلولهای بدن ) که در شرایط طبیعی بوسیله جریان خون به سلولهای بدن حمل می شود، در خون افزایش می یابد و حتی می تواند به درون ادرار نفوذ کند. این گلوکز اضافی می تواند به اندامهایی از جمله قلب، چشمها، کلیه، اعصاب و حتی رگهای خونی آسیب برساند.

انواع دیابت :

دو نوع اصلی دیابت عبارتند از :

نوع اول :

• در دوران کودکی یا جوانی شروع می شود.

• تنها 5% موارد دیابتی را تشکیل می دهند.

• هر روز نیاز به تزریق انسولین است.

نوع دوم :

• معمولا" در بزرگسالی و در سنین بالای 40 سال به وجود می آید.

• 95% دیابت ها را این نوع تشکیل می دهند.

• معمولا" از طریق ترکیبی از رژیم غذایی، ورزش، مصرف داروهای خوراکی و انسولین قابل کنترل است.

آیا شما در معرض خطر هستید؟

تخمین زده شده که در ایالات متحده 20 میلیون نفر مبتلا به دیابت هستند و 6 میلیون نفر از آنان ( تقریبا" یک سوم ) از دیابت خود بی خبرند! (این آمار مربوط به سال 2007 است ) . تعیین علائم دیابت می تواند کمی مشکل باشد، زیرا بعضی از آنها ،با علائم برخی از بیماریها می توانند اشتباه شوند. بطورکلی علائم مهم دیابت از این قرارند:

 دهیدراتاسیون ( dehydration ) یا کم شدن آب بدن، ادرار کردن بیش از حد طبیعی، تشنگی شدید، افزایش اشتها و تغییر وزن. بدین ترتیب در مورد افراد نخاعی، تشخیص این علائم می تواند کمی مشکل باشد، برای اینکه ضایعه نخاعی شما می تواند علامتهای مذکور را مخفی نماید. برای مثال، استفاده از سوند می تواند تشخیص ادرار کردن بیش از حد طبیعی را مشکل کند و بعضی از علائم دیگر می توانند یک اثر جانبی از مصرف برخی از داروها باشند.

آنچه که اهمیت دارد این است که بدانید بعد از ضایعه نخاعی، عضلات بدن شما ممکن است سریعا" تحلیل بروند در حالیکه بر عکس در بدنتان چربی جمع می شود ( مخصوصا" اگر شما فعالیت جسمی زیادی نداشته باشید) این موضوع می تواند باعث تغییر متابولیسم ( سوخت و ساز ) بدن شما شده و بدنتان را در شرایطی قرار می دهد که نیاز باشد تا از انسولین استفاده کند. این تغییر ایجاد شده باعث می شود که بدن شما با داشتن ضایعه نخاعی نسبت به افراد سالم در معرض خطر بیشتری جهت ابتلا به دیابت قرار گیرد. از آنجائی که تشخیص بموقع علائم دیابت خیلی مشکل است، شما بایستی با پزشکتان در مورد خطراتی که احتمالا" در معرض آنها هستید، صحبت نمائید.

یکی از مهمترین عوامل خطر دیابت "سن "می باشد. 2 تا 16 درصد افراد بالای 40 سال به دیابت مبتلا هستند .( آمار سال 2007) هر چه سن افزایش می یابد تغییرات بدن جهت بروز دیابت نیز بیشتر می شود. برخی از محققین و پزشکان و تعداد اندکی از بیماران - عقیده دارند که افراد نخاعی سریعتر از افراد معلول غیر نخاعی پیر می شوند. با این توصیف چنانچه افراد دارای آسیب نخاعی با سرعت بیشتری پیر شوند ،پس بایستی دیابت نیز در آنها زودتر بروز پیدا کند.

عوامل دیگر عبارتند از :

• سابقه خانوادگی

• داشتن اضافه وزن یا چاقی

• نداشتن فعالیت بدنی یا ورزش نکردن به اندازه کافی

• نژاد - دیابت در نژادهای آمریکایی آفریقایی، آمریکای لاتین و آمریکایی آسیایی شایعتر است.

• جنسیت - باور داشته باشید یا نه ، دیابت در زنان شایعتر از مردان است.

• سن - چنانچه شما سن بالای 40 سال دارید، بهتر است که ازنظر دیابت تحت بررسی قرار گیرید  ،چرا که احتمال بروز دیابت با افزایش سن، بیشتر می شود.

• شرایط زمینه ساز دیابت - شرایطی وجود دارند که معمولا" میتواند در عرض 10 سال منجر به ایجاد دیابت شوند.

وضعیت قبل از دیابت، چاقی و دیابت :

قبل از دیابت هیچ علامتی دیده نمی شود و شرایطی است که در آن میزان گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است و لی آنقدر بالا نیست که منجر به ایجاد دیابت گردد. دو نوع آزمایش برای بررسی این وضعیت انجام می شود:

آزمایش گلوکز پلاسما در حالت ناشتا ( FPG )  و آزمایش تحمل گلوکز خوراکی ( OGTT ) .

در آزمایش FPG ، میزان گلوکز خون بعد از 8 ساعت ناشتا بودن اندازه گیری می شود. این آزمایش دقیقا" سوخت و ساز گلوکز رادر بدن شما نشان می دهد.

در آزمایش OGTT ، گلوکز خون شما بعد از ناشتا و همچنین پس از 2 ساعت بعد از نوشیدن محلول غلیظی از قند اندازه گیری می شود.

داشتن اضافه وزن یا چاقی ارتباط مستقیمی با شرایط زمینه ساز دیابت دارند و این موضوع برای افراد دارای آسیب نخاعی از اهمیت زیادی برخوردار است.  طبق آماردانشکده بهداشت دانشگاه میشیگان که در سال 2007ارائه شده، حدود 60% افراد نخاعی مبتلا به اضافه وزن و چاقی هستند.  افراد نخاعی به میزان کمی کالری می سوزانند و توده عضلانی خود را از دست می دهند. این مسئله نه تنها می تواند منجر به دیابت شود بلکه سایر شرایط ثانویه از جمله کلسترول بالا ، بیماری عروق کرونری و بیماریهای قلبی عروقی را سبب می گردد.

شما چه کاری می توانید انجام دهید؟

افرادی که شرایط ابتلا به دیابت را دارند ،بایستی همان توصیه هایی را که به افراد دیابتی می شود، دنبال کنند.

از طریق کاهش وزن و انجام فعالیت بدنی، می توانید ایجاد دیابت را به تاخیر بیاندازید و حتی میزان گلوکز خون خود را  تا حد طبیعی کاهش دهید. در مورد سایر راه حلهای احتمالی برای کاهش خطر دیابت، با پزشکتان مشورت کنید.

• رژیم غذایی خود را به هم نزنید. در عوض تغییرات جزیی در عادات غذائی خود ایجاد نمائید.

• کاهش وزن خود را با جدیت دنبال کنید .مثلا" یک پوند(حدود 450گرم )در هفته کاهش دهید.

• حداقل 30 دقیقه در روز فعالیت بدنی داشته باشید.

تشخیص و درمان :

تشخیص بیماری با یک آزمایش ادرار معمولی شروع می شود. بالا بودن میزان گلوکز در ادرار، یا زیاد بودن آن در آزمایشات FPG  یا OGTT  از علائم شاخص بیماری هستند. افرادی که در معرض دیابت تشخیص داده می شوند، معمولا" طی 10 سال ،دیابت در آنها بروز پیدا می کند. با ایجاد تغییرات صحیح در رژیم غذایی و انجام ورزش، این افراد دیابت خود را می توانند به تاخیر بیاندازند و یا حتی از ایجاد آن پیشگیری کنند. بنابراین، کنترل افرادی که در معرض خطر دیابت هستند و انجام اقدامات پیشگیری کننده برای آنان بسیار مهم است.

هدف از درمان این است که میزان قند خون تا آنجا که امکان دارد نزدیک به حد طبیعی نگهداشته شود. روش درمانی برای هر شخصی متفاوت است. مهم این است که در مورد وضعیت خودتان آگاهی کامل داشته باشید.

پزشکتان به شما کمک خواهد کرد ،که مناسب ترین برنامه درمانی را انتخاب کنید .ولی شما مسئول حفظ سلامتی خودتان هستید. بعد از تشخیص دیابت نکاتی وجود دارند که شما باید برای حفظ سلامتی خود و پیشگیری از دیابت و کنترل آن رعایت کنید.

رژیم غذایی :

رژیم غذایی در درمان دیابت اهمیت فوق العاده ای دارد. شناخت آنچه که می خورید، می تواند بسیار مهم باشد. بنابراین در اینجا بعضی از راهنمایی های کلی ارائه می گردد:

• زمانهای خوردنتان را منظم کنید و هرگز هیچکدام از وعده های غذایی خود را حذف نکنید.

• از خوردن غذاهای آماده جهت رفع گرسنگی و بالا رفتن قند خون خودداری نمائید.

• مصرف شیرینی و دسر را محدود کنید. هشیار باشید که آنها در یک لحظه شما را فریب خواهند داد.

• از مصرف روغن های اشباع شده پرهیز نمائید.

• از مصرف نوشیدنی های الکلی خودداری کنید.

• از آب یا نوشابه های بدون الکل استفاده کنید. ( شیرین کننده های مصنوعی معمولا" می توانند همانند شکر بر روی میزان گلوکز خون شماتاثیر داشته باشند ).

• از غذاهایی استفاده کنید که حاوی فیبر زیادی هستند ( بعضی از مطالعات نشان داده که رژیم های غذایی فیبردار به کاهش سطح گلوکز خون کمک می کنند. )

ورزش و استرس : مطالعات نشان داده اند که انجام فعالیت بدنی متوسط ،بمدت 30 دقیقه در روز، 5 تا 10 درصدباعث  کاهش وزن شده و شانس ابتلاء به دیابت را 58% کاهش می دهد. ( ADD- 2007 )

ورزش و فعالیت بدنی می توانند کمک نمایند ،ولی انحام آنهابرای افراد نخاعی با مشکلاتی همراه است. در این مورد با پزشکتان یا گروه مراقبین خود هماهنگ کنید تا یک برنامه مناسب ورزشی و فعالیت بدنی برای شما طراحی نمایند.    برنامه ورزشی روزانه می تواند کمک کند که از استرس شما نیزکاسته شود ،چرا که استرس می تواند دیابت شما را بدتر کند.

علاوه بر ورزش، شما بایستی روشهای دیگری را پیدا کنید تا هر گونه مشکل را بر طرف نموده و آرامش داشته باشید و از استرس خلاص شوید.

تنظیم خواب مناسب :

مطالعات اخیر نشان داده اند که خواب در کنترل وزن شما می تواند نقش کلیدی داشته باشد. این موضوع را ورونا و همکارانش در سال 2005 تحقیق کرده اند. مصرف همزمان داروهای مختلف، برنامه های کاری و برنامه های روزانه زندگی افراد از مواردی هستندکه می توانند بر روی خواب افراد تاثیر گذار باشند. بنابراین در صورت امکان، بایستی برنامه های کاری طوری تنظیم شوند که به فرد اجازه دهند تا به اندازه کافی بخوابد.

نکاتی در مورد دیابت شما :

چنانچه تشخیص داده شود که شما دیابت دارید، آنچه که اهمیت زیادی دارد این است که توجه خاصی به بدنتان داشته باشید. وجود مشکلات در سیستم گردش خون می توانند منجر به تغییراتی در بینائی، عوارض قلبی و حتی قطع عضو در فرد شود. برای جلوگیری از بروز این عوارض بایستی شما در مورد سلامتی قلبتان با استفاده از آزمایشات واقدامات مربوطه از جمله کنترل وزن، فشار خون، کلسترول و بیماریهای قلبی اطلاعات لازم را بدست آورده و دائما" آنها را زیر نظر بگیرید. شما باید با پزشکتان در مورد آزمایشاتی که برایتان مفید است ،مشورت نمائید.  اگر عفونت یا بیماری دارید، مهم است که حتما" به پزشک مراجعه کنید. چرا که عفونت ها و تب می توانند بر روی میزان انسولین بدنتان تاثیر گذار  باشند. همچنین شما بایستی به دقت پوست بدنتان را نگاه کنید. باید توجه ویژه ای به پوست پاهای خود داشته باشید ،زیرا زخم شدن پوست پاها از عوارض مهم دیابت هستند. بنابراین مراقبت از پاها مخصوصا" برای افراد نخاعی اهمیت  فوق العاده ای دارد. به همین علت پوشیدن جورابهای آزاد و گشاد و استفاده از کفشهای نرم و راحت که پاها را به نحوی مناسب پوشش می دهند و همچنین کوتاه و مرتب نگهداشتن ناخن های پاها توصیه می شود. توجه داشته باشید که همیشه هر چیز غیر عادی را سریعا"به پزشکتان اطلاع دهید.

به یاد داشته باشید:

از آنجا که مجروجین نخاعی نیز با همان علل و خطرات افراد سالم در معرض دیابت قرار دارند، آنان نیز می توانند از همان توصیه هائی که در مورد رژیم غذایی، کنترل وزن، ورزش و کنترل استرس شده استفاده نمایند. کنترل دقیق دیابت همیشه نتایج بسیار خوبی را بدنبال داشته است. چنانچه پزشکتان صلاح می داند شما می توانید اندازه گیری میزان گلوکز خونتان و مصرف انسولین را شخصا" یاد بگیرید و به تنظیم رژیم غذایی و ورزش بپردازید. سعی کنید به پزشکانی مراجعه نمائید که در مورد ضایعات نخاعی و دیابت تخصص دارند و بهتر است که در این مورد به مراکز ضایعات نخاعی محل زندگی خود  مراجعه نمائید. چنانچه نتوانید پزشکی را که در هر دو مورد تخصص داشته باشد پیدا کنید، توصیه می شود به دو پزشک که مایل به همکاری با یکدیگر باشند، مراجعه کنید.

بخاطر داشته باشید که :

• دیابت حاصل ترکیبی از علل ارثی و شیوه زندگی از جمله داشتن اضافه وزن می باشد.

• افراد دارای آسیب نخاعی به دلیل کاهش فعالیت و داشتن  اضافه وزن و همچنین تغییرات متابولیسمی بعد از ضایعه نخاعی ،بیشتر در معرض خطر دیابت قرار دارند.

• تغذیه، ورزش، کاهش وزن سه کلید اصلی پیشگیری از دیابت محسوب می شوند.

****

منبع:مقاله:  "دیابت وضایعات نخاعی "-مترجم:مهندس عباس کاشی ( [e-mail])- انتشار : مرکز ضایعات نخاعی جانبازان