عابرین فراموش شده در شهرسازی ایران

سید عباس رجایی ١
سیمین گودرزی ٢
چکیده
شهر فقط یک سیستم کالبدی یا طبیعی نیست بلکه بستر زندگی انسانها است و بنابراین مکانی برای تحقق آرمانها،بروز خلاقیتها و جستجوی سعادت و رضایت آنان محسوب می شود،از این نظر برنامه ریزی شهری می باید فراتر از اهداف کالبدی و فنی به خواست های اجتماعی،فرهنگی و روانی مردم پاسخ گوید . لذا برنامه ریزیها و طراحیها باید با ویژگی جسمی تمامی مردم نیز سازگار باشد در این میان معلولان جسمی _حرکتی از ویژگی خاص برخوردار بوده و در طرحهای شهری و مخصوصًا در طراحی پیاده روها به دست فراموشی سپرده شده اند باید براین امر اعتقاد داشت که اگر بتوان دسترسی را برای افراد معلول فراهم ساخت چنین تسهیلاتی در اصل برای همه افراد جامعه فراهم گشته است بنابراین ایجاد تمهیدات لازم برای این شهروندان، دراولویت قرار دارد توجه به آنها در طرحها امری است که باید در رأس طرحهای شهری قرار گیرد.
در کشور ما باوجود قوانین مربوط به این امر، تا کنون توجه اساسی به معلولان صورت نگرفته است لذا در این مقاله با تعاریفی ازحقوق عابرین پیاده و مشکلات کلی آن در شهر ها ،مشکلات معلولان جسمی_ حرکتی نیز به عنوان عابرین پیاده شهر مورد توجه قرار گرفته و در آخر نیز پیشنهاداتی جهت کاهش این مشکلات ارائه گردیده است .
١:دانشجوی کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، دانشکده جغرافیا، دانشگاه تهران
2:دانشجوی کارشناسی ارشد مشاوره و راهنمایی
مقدمه:
ظهور اتومبیل در اوایل قرن گذشته اگر چه تحولی عظیم در زندگی شهری به وجود آورد و باعث رشد و شکوفایی اقتصادی در کشورهای صنعتی گردید اما مشکلات متعددی ازقبیل تصادفات،آلودگی ،ترافیک،تسخیر خیابانها ، محدود شدن پیاده روها ... را بر دوش شهر ها گذاشت. در چند دهه اخیر با توجه به افزایش جمعیت و افزایش اتومبیل در شهرها،پیاده رو ها به آشفته ترین گذرگاه های شهری بدل گشته و رفت و آمد در این معابر مورد تهدید قرار گرفته است . تا قبل از ورود اتومبیل عابر پیاده از تمامی فضاهای شهری استفاده می کرد و هیچ گونه محدودیتی برای عبور و مرور او وجود نداشت ولی در حال حاضر اتومبیل فضای اشغال شده توسط عابرین را بین ساختمانها و خیابان در مسیری تنگ و بدون تنوع قرار داده که هرگونه انگیزه جهت سفرهای پیاده را از بین برده است . در سطح شهرها پیاده روها در برخی نقاط به دلیل عملیات ساختمانی مسدود شده ،یا توسط اجناس مغازه ها و سایبان آنها چه از نظر عرض و ارتفاع محدود شده اند . از همه مهمتر این پیاده روها با این وضعیت فقط جهت عبور شهروندان سالم قابل استفاده بوده و معلولان عم ً لا از هیچ کدام از پیاده روها در سطح شهر نمی توانند استفاده کنند و حتی در حمل و نقل عمومی نیز آنها به دست فراموشی سپرده شده اند به راستی از عابرپیاده و پیاده رو در قوانین کشورما چه تعریفی ارائه شده؟ و پیاده رو ها چه اهمیتی دارند؟ جایگاه معلولین در تعاریف و قوانین مربوط به شهرسازی کدامند؟ نیازهای آنها در ساختمان کالبدی و اجتماعی شهرها چیست؟
تعاریف و قوانین مربوط به پیاده رو و عابر پیاده:
پیاده رو قسمتی از کنار راه که مخصوص عبور عابرین غیر سوار بر اسب و درشکه است.
( پیاده رو هریک از دو طرف خیابان که مردم پیاده از آنجا رفت و آمد کنند (سید صدر، ٢٠٧:١٣٨١
پیاده رو – قسمتی از خیابان که در امتداد آن واقع شده و برای عبور و مرور پیاده گان اختصاص یافته است .
گذر گاه – در تقاطع راها ،امتداد پیاده روها ، در سواره روها یا هر محل دیگری از سواره رو که به وسیله خط کشی یا
( میخکوبی یا سایر علائم جهت عبور پیادهگان اختصاص داده شده (ناصر زاده: ٨،١٣٧٣
ماده ٢٦ در گذر گاه پیاده حق تقدم عبور با عابر پیاده است .
عابر پیاده : کسی که به صورت پیاده یا با استفاده از صندلی چرخدار با وسیله نقلیهای بغیر از دوچرخه که به وسیله نیروی انسانی حرکت می کنند تردد می نماید
در این قوانین فرد معلول به صورت زیر تعریف شده است :
معلول عبارت است از فردی که دارای محدودیت های حرکتی ، عدم چالاکی کافی ، عکس العمل کند و ضعف بینایی و شنوایی باشد. فردی که در راه رفتن مشکل دارد و ممکن است از وسایل کمکی یا صندلی چرخدار برای تردد استفاده نماید .

( بر طبق قوانین آمریکا اسکیت سواران نیز جزء عابران پیاده محسوب می شوند(حکیمی: ٧،١٣٨٤
متاسفانه در قوانین راهنمایی و رانندگی ایران و تعاریف دیگری که ذیل عنوان عابر پیاده در ایران ذکر شده، اشاره ای به معلولان به عنوان عابرین پیاده نشده و شاید عدم یک تعریف کامل که در برگیرنده همه شهروندان باشد باعث گردیده که در طول زمان شرایط معلولان و ایجاد فضاهایی مناسب وضعیت آنان نه تنها در معابر شهری بلکه در خطوط حمل و نقل شهری به فراموشی سپرده شود . این مسئله در کشور ما که تعداد زیادی معلول مخصوصًا معلولان جنگی دارد باید در
طراحی های شهری جایگاه ویژه یابد.
در سی ششمین اجلاس بین المللی کار در سال ١٩٥٥ که در ژنو برگزار شد فرد معلول چنین تعریف شده است اصطلاح شخص معلول مفهوم فردی است که امکان تهیه و حفظ شغل مناسب برای وی در نتیجه مشکل و نواقص جسمانی و عقلی به میزان قابل توجهی تقلیل یافته است.
طبق برخی از تعاریف فرد معلول کسی است که به علت ضایعه مادر زادی و یا اکتسابی از لحاظ جسمانی یا روانی نتواند از عهده انجام کارهایی که سایر اشخاص هم سن او معلومات و تجربیات مساوی انجام انجام میدهد برآید و علت معلولیت در موردی ثابت شده باشد.
ایمنی عابر پیاده :بر طبق آمار راهنمایی و رانندگی درطی دو سال گذشته مجموعا ٤٦١٣ مورد تصادف عابر پیاده گزارش شده که موجب مرگ ٢٢٩ نفر (فوت در صحنه تصادف)و مجروح شدن ٤٣٦٦ نفر و ١٨ مورد تصادف بدون صدمه بوده است . 

مجموع تلفات ناشی از رانندگی در تهران در همین دوره زمانی ٦٠٧ مورد گزارش شده است بعنی بیش از یک سوم فوت ناشی از تصادفات برای عابرین پباده رخ می دهد.
علل اصلی تصادفات عابرین پیاده بر اساس گزارش اداره راهنمایی و رانندگی به ترتیب عباتند از
١‐عدم توجه به جلو ٢‐ تخطی از سرعت مطمئنه ٣‐ عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه ٤‐ حرکت با دنده عقب ٥‐ عبوراز محل ممنوع ٦‐ تغییر مسیر ناگهانی ٧‐ حرکت در جهت خلاف معین ٩‐ نقص فنی در وسیله نقلیه ١٠ ‐عدم مهارت دررانندگی
با توجه به موارد بالا اولین عامل در تصادفات عدم توجه به جلو ذکر گردیده این مسئله نشان می دهد که رانندگان خیابانها را فضایی متعلق به خود و خودروها می دانند و عبور عابر پیاده و عبور آن اهمیتی ندارد ، عامل سرعت به عنوان دومین عامل تصادفات و مرگ ومیر در سطح خیابانها گزارش گردیده است با توجه به نمودار زیر با افزایش سرعت احتمال فوت عابر پیاده نیز افزایش خواهد یافت . با توجه به نمودار ٨٠ % از تصادفات که منجر به فوت می گردند مربوط به سرعت بالای
٦٥ کیلومتر است . (حکیمی: ١٣٨٤،١٥منبع:حکیمی : ١٣٨٤،٢٠)
عابر پیاده ای که از خیابانهای بدون حفاظ استفاده می کنند در نتیجه بروز تصادف، عواقب وخیمی برای او به همراه خواهد داشت . تصادف عابر اساسا پدیده ای شهری است به طوری که ٩٠ %از عابرین قربانی را مردم شهر تشکیل می دهند کودکان زیر ١٠ سال و افراد مسن بیش از سایرین در معرض این حوادث قرار دارند در شهرها ٦٥ % از تصادفات وسایط نقلیه با عابر پیاده در طول خیابانها و ٣٥ % درصد در طول پیاده روها صورت می گیرد.(موره: ١٣٧٣
لزوم توجه به معلولان :
در نخستین سالهای قرن بیستم مدرنیسم موجب تغییر چهره خیابانها و فضاها و عناصر تشکیل دهنده آنها شد . با افزایش تعداد اتومبیل ها و تراکم خیابانها ، پباده رو دیگر حفاظی کافی برای عابرین پیاده محسوب نمی شدنخیتسن راه مخصوص عابرین پیاده در سال ١٩٦٥ در شهر روآن و همزمان با اولین طرح عبور و مرور ایجاد شد.این راه به طول تقریبی ٣٠٠ متر در نظر گرفته شد (موره:١٣٧٣،٦٩) 

مطالعه دقیق تصادفات نشان می دهد که علل اصلی نا امنی ،نوع خاص سازمان دهی فضای شهری است نه فقدان تجهیزدقیق یا ساختار مکانی که تصادف در آن روی داده است . این نوع سازمان دهی مناسب کاربرد مورد نظر نیست و برای استفاده کنندگان آن در بیشتر موارد نامطلوب بوده و موجب آسیب پذیری آنان می شود . با توجه به این عوامل در نظر گرفتن امنیت استفاده کنندگان در عملیات شهرسازی ضروری است بهترین طریقه در رعایت حقوق عابرین پیاده به عنوان استفاده کننده از معابر، ایجاد و اختصاص شبکه هایی جدا از مسیر اتومبیل رو به آنها و یا دادن حق تقدم به عابرین و حفاظت محل عبور آنهاست (همان منبع: ٦٨)
تا پایان قرن گذشته،عابر پیاده از تقریبا از تمامی معابر استفاده و تمام آنها را اشغال می کرد. خیابانها و میادین محلهایی برای گذر، ملاقات ، خرید و فروش و توزیع بودند، در معابر برای سهولت و تسریع در رفت و آمد وسایل حمل و نقل جدیدی چون اتومبیل ،تغییرات اندکی صورت گرفت این وضعیت تا موقعی که استفاده از وسایل نقلیه نادر بود و مشکلات زیادی به همراه نداشت ادامه یافت اما اشغال روز افزون معابر توسط اتومبیل ها و وسایط نقلیه عمومی سریع السیر روز به
روز شدیدتر شده و عابرین پیاده بتدریج به فضایی ناچیز،که جداکننده ساختمانها از خیابانها بود به عقب راند چون وسایل حمل و نقل سریع و السیر از نظر ابعاد هندسی نیازمند فضایی بیشتری هستند ، معابر مختص عابرین پیاده با قابلیت شکل پذیری بیشتر آنها ،اساسا فضا را از دست می دهند(قریب، ١٣٨٢،٩٠)
معلولان به عنوان گروهی که دارای نقیصه هستند معمولا به صورت وابسته و طیفی بدانها نگریسته میشود چون محدودیتشان ممکن است تا حدود زیادی موجب وابستگی آنها به دیگران شود.
امروزه ارزش در بی نیازی،قدرت،عدم وابستگی و تصمیم گیری است در حالیکه در مورد یک فرد معلول همه موارد بالا بالعکس مطرح میشود و عدم توانایی،وابستگی،تردید و نیازمند بودن آنان همگی ضد ارزش است. بهمین دلیل این گروهاز حضور در مجامع محروم بوده و اقلیت پنهان محسوب میشوند. متأسفانه جامعه در یک برخورد انفعالی برای اینکه وظایف خود را نسبت به آنها انجام ندهد آنها را بیشتر به انزوا و گوشهگیری در خانهها و آسایشگاهها هدایت میکند و از سوی دیگر خانوادهها در صورت داشتن فرزند معلول در نتیجه همین فشارها و انگارههای اجتماعی از ظاهر کردن اینگونه فرزندان خود اکراه داشته و آنها را پنهان میکند
مجموعه مشکلات ذکر شده با توان استفاده از امکانات شهری همچون وسایل نقیله  عمومی،تسهیلات لازم در معابر و ساختمانهای عمومی ، و مبلمان شهری ارتباط تنگاتنگ دارد این گونه برخورد انفعالی سبب شده است تا در شهرسازی ما طرحها بیشتر مسبب انزوای هرچه بیشتر معلولان گردد.
با نگاهی به آمار معلولان در طی سالهای ١٣٧٥ ذکر شده توسط سازمان آمار کشوری و سازمان بهزستی در سال ١٣٧٨ براهمیت این این موضوع خواهد افزود
نوع معلولیت کل کشور زن مرد استان تهران
 جسمی و حرکتی ٤١١١٩٨
 ‐ نابینا ١٣٧٦١٢
 ‐ کرولال ٣٤٤١١
 ‐ نیمه بینا ٣٠٠٠٠٠
عقب ماندگی ذهنی ‐ ٢١٢١٩
( مأخذ:سازمان بهزیستی تهران( ١٣٧٨

طبق آمار نامه نفوس و مسکن در سال ١٣٧٥ تعداد خانواده های دارای معلولیت به تفکیک استان به شرح زیر اعلام شده است خانوادههای دارای معلولیت استان تهران نقاط شهری استان تهران نقاط روستایی
‐ ٧٢٠٨٢ خانواده های دارای معلولیت ٧٢٠٨٢
١٨٢٠ ٧٦٥٢ نابینا ٩٤٧٣
١٦٧٢ ٨٨٩٧ ناشنوا ١٠٥٧٥
٤٩٩٨ ٢٦٧٤٥ معلولان جسمی و حرکتی ٣١٣٤٦
٣٥١٤ ٢١٢١٩ عقب مانده ذهنی ٢٤٧٥٣
مأخذ:سازمان آمار کشور ١٣٧٥
در جدول زیر نیز آمار کل جانبازان ارئه شده توسط بنیاد جانبازان در سال ١٣٧٨ آمده است
جمعیت کل کشور تعداد کل جانبازان استانها جمعیت تهران تعداد کل جانبازان تهران
٢٣٩٨١ ٦٧٩٤٣٤٨ ٢٩٢٢٨٤ ٦٠٠٥٤٨٨
٠ درصد است و / همانطور که در جدول مشاهده میشود نسبت تعداد کل جانبازان تهران به جمعیت تهران برابر با ٣٥٠ میباشد . این آمار به گونه های مختلف / نسب کل جمعیت جانبازان شهرستانها به جمعیت کل کشور برابر با ٤٨ نشان دهنده جمعیت بالایی از معلولان در کشور و تهران است و مسلمًا باوضعیت فعلی پیاده روهای تهران هیچ کدام از این معلولین نمیتوانند بدون کمک دیگران از آن استفاده کنند
ایمنی عابر پیاده در پیاده روها :پیاده رو ها مهمترین مسیرها جهت عبور عابرین پیاده در شهرها محسوب می شود . با توجه به حجم ترافیک در شهرهای بزرگ تسهیلات جهت عابرین پیاده می تواند انگیزه ای جهت سفرهای پیاده در شهروندان ایجاد نماید بر اساس نظر سنجی از شهروندان نشان می دهد که آنان تمایل به سفرهای پیاده دارند در صورتیکه تسهیلات بهتری بوجود آید تعداد سفرهای٥٩ درصد از (Haris Pool) عابرین پیاده افزایش خواهد یافت در آمارگیری سال ١٩٩٠ در آمریکا توسط شرکت کنندگان در آمارگیری اظهار کردند که در صورتیکه پیاده روها و مسیر ایمنی وجود داشته باشد تمایل بیشتری به امریکا انجام شد نتایج نظرسنجی سال (Bellevue) پیاده روی نشان خواهند داد بر طبق نظر سنجی دیگری که در شهر ١٩٩٠ را تایید می کرد در این نظر سنجی ٧٥ درصد از دانش آموزان پیاده روی و دوچرخه سواری را جایگزینی برای روش های حمل و نقل محسوب می کنند.(حکیمی: ١٣٨٤،٢٥)
پیاده رو به عنوان مهمترین معبر شهری می بایست قابل اعتماد و ایمن باشد و عبور عابر پیاده از آن به بدون برخورد با موانع انجام پذیرد . این موانع عبارتند از تیرهای چراغ برق ،مصالح بنایی ،جدول با ارتفاع زیاد ،شاخ و برگ درختان و درختچه های کنار پیاده رو ،بستن زنجیر ،دکه های مختلف ،باجه تلفن ،صندوق پست ، مسدود شدن پیاده روها در عملیات ساختمان سازی ،برخی مشکلات پیاده روها نیز مربوط به چاله ،گودال در کف پیاده رو ،زیاد بودن شیب طولی پیاده رو
،اختلاف سطح غیر مجاز ،را می توان نام برد . در اکثر پیاده روها نیز مغازه هایی که در معرض تابش خورشید قرار دارند در برخی از ساعات روز سایه بان مغازه را به طور کامل پایین آورده و باعث کاهش ارتفاع در قسمتی از پیاده روها می گردند.
معلولان جسمی – حرکتی و مشکلات آنان:طراحان شهری معتقدندهمواره در طراحی پیاده روها این اصل را باید پذیرفت که همه مردم به گونه ای معلول جسمی و حرکت یاند. در وضعیت کنونی مشکلات کالبدی فراوان در شهر ها عملا استفاده مفید از فضاهای شهری و ساختمان های عمومی را برای پیاد هها به حداقل رسانده و در برخی موارد عملا غیر ممکن ساخته است.این میتواند برای افراد معلول جسمی و حرکتی به شرایط بحرانی تبدیل شود به گون های که این گونه از افراد به مرور ناتوانی خود را مهمترین عامل در بروز مشکلات زندگی م یپندارند، در حالی که این موضوع به وجود اشکالات کالبدی یا به عبارتی معلول بودن شهر مربوط می شود.(شهبازی: ٥٨،١٣٨٣)
طبق آمار سازمان بهداشت جهانی ١٠ درصد از جمعیت جهانی به نوعی دچار معلولیت جسمی هستند در کشور ما بعد از انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی،پدیده معلولیت سیری فزاینده داشته است. معلولان برای زندگی اجتماعی در شهر با موانع معماری و شهری متعددی روبرو  هستند؛بنابراین سازگاری محیط شهری با نیاز معلولان جسمی،ضرورتی حیاتی است و
 طراحی شهرها باید براساس معیارها و ظوابط خاص بر آنها انجام پذیرد. (سعید نیا: ١٣،١٣٨٣)
در کشور ما تا قبل از سال۶۸ ظوابط و مقررات شهرسازی برای افراد معلول حرکتی وجود نداشت تا اینکه در این سال ( ١٣٦٨) ظوابط و مقررات شهرسازی برای افراد معلول جسمی  حرکتی توسط با در نظر گرفتن شرایط موجود تصویب شد و سپس در سال ١٣٧٨ مورد بازنگری قرار گرفت که اهم این مصوبه به قرار زیر می باشد:
١- از این تاریخ در کلیه طرح های آتی و در دست تهیه شهرسازی و مجتمع های مسکونی و ساختمانی سراسر کشور اعم ازاینکه توسط دستگا ههای دولتی و وابسته به دولت و شهر دار یها و یا بخش خصوصی تهیه گردد،رعایت ظوابط برنامه ریزی و طراحی برای تسهیل حرکت معلولین در سطح شهر می باشد الزامی بوده و کلیه مراجع مسئول تهیه،بررسی و تصویب و اجرای طر حهای توسعه شهری،شهرک سازی ،مجتم عهای ساختمانی و مسکونی موظفند در مراحل مختلف
تصویب و صدور پروانه و نظارت ظوابط مذکور را رعایت نمایند.
بر اساس این مصوبه مقرر شده است که ساختمانهای عمومی بخصوص ادارات دولتی باید تدریجا با شرایط آیین نامه تطبیق داده شوند و تشخیص میزان تطبیق این ظوابط و زمان لازم برای اعمال آن به عهده کمسیونی مرکب از نمایندگان سازمان بهزیستی،بنیاد جانبازان،وزارت مسکن و شهرسازی،وزارت کشور،سازمان برنامه و بودجه و وزرات فرهنگ و راشاد اسلامی خواهد بود .
در بازنگری که در این مصوبه انجام گردیده به وزارت آموزش و پرورش و سایر سازمانها و موسسات که با امر آموزش انسانی ارتباط دارند،در رشته های مرتبط با طراحی کالبدی تدابیر لازم را جهت گنجاندن واحد درسی مستقلی برای تدریس اصول و ظوابط طراحی برای افراد معلول  جسمی حرکتی اتخاذ نمود و صدا و سیما نیز در برنامه های خود آگاه سازی عمومی در زمینه مناس بسازی محیط برای افراد معلول جسمی  حرکتی را در جهت حمایت از ایجاد فرص تهای مساوی
 برای حضور آنان در جامعه در نظر بگیرد (مقررات شهرسازی و معماری: ٤٧،١٣٨٣)
اعتقاد بر این است که اگر بتوان دسترسی را برای افراد معلول فراهم ساخت چنین تسهیلاتی در اصل برای همه افراد جامعه فراهم گشته است بدین ترتیب افراد معلول و ناتوان ملاک تعیین طراحان پیاده روها و دسترسیها قرار گرفته اند.(شهبازی: ١٣٨٣،٦٠ ) 

 در زمان حاضر مشکلات جدی در مسیر ارتیاطی پیاده و سواره در شهرها،عدم دسترسی به
تجهیزات شهری ،دسترسی به و سایل موتوری و امکانات حمل ونقل شهری و ساختمانها برای معلولان جسمی و حرکتی،در شه رها وجود داردکه از مهمترین آنها بر اساس نوع مشکل و موانع به صورت زیر گروه بندی م یشود:
وجود موانع حرکتی در مسیر ها،پهنای نامناسب معابر و دسترسی ها،کفساز یهای نامناسب،مسیرعبور،وجود اختلاف سطح زیاد یا پله در مسیر ها،شیب نامناسب طولی مسیر ها،عدم پیش بینی تمهیدات مناسب برای افراد نابینا و کم بینا نظیر علائم صوتی و کف سازی،پیش بینی نشدن محلهای مناسب برای توقف اتومبیلهای افراد معلول و عدم دسترسی آنها به ساختمانها و یا تجهیزات مورد نیاز (همان منبع: ٥٩
به جز این مصوبه در مورد دستوالعمل یا ماده قانونی دیگری که طراحان و برنامه ریزان را جهت انطباق طرحها یا شرایط معلولان وادار سازد وجود ندارد و همانطور که در سطح شهر مشاهده م یگردد این امر در هیچ جای از شهر به انجام نرسیده است هنوز پیاد هروها با مشکلات فراوان برشمرده مواجه هستند شاید یکی از دلایل مهم ان ضعف این مصوبه دراجرا و عدم نظارت و پیگیری در انجام باشد ودیگر اینکه در این مورد با اینکه صدا و سیما ملزم به آگاهی سازی عمومی
شده است هیچ اقدام موثری توسط این یخش به عنوان مهمترین رسانه جمعی صورت نگرفته و شاید یکی از مهمترین عوامل بروز کاستیها و نارساییهای معابر شهری ،ضعف آگاهی عمومی و نبود آموزشهای تخصصی در زمینه رعایت مقررات جاری و حقوق افرادمعلول و سالم است.طیفی وسیعی از طراحان،مجریان،ناظران وجود دارند که ضعف هریک در آموزشها و عدم اگاهی از مقررات جاری و حقوقی معلولان و افراد سالم م یتواند موجب کوتاهی و تعلل گردد و معابرشهری از کارایی لازم خارج سازد.
تسهیلات معلولان و لزوم توجه به آن:در چند دهه اخیر در طراحی شبکه از ارتباطی شهری سعی بر آن بود که شبکه ارتباطی را به صورت یک سیستم بسته و کامل فقط برای سواره طراحی کنند؛که با این نوع طراحی حق تقدم را همواره ترافیک سواره داشت و معابر پیاده در طول مسیر خود مرتبا توسط سواره قطع می شدند و چون عابر پیاده نسبت به طولانی شدن مسافت ،عوامل جوی و آلودگی صوتی مسیر او را به نفع مسیر سواره تغییرمی داد . اگر امروزه هدف کاهش ترافیک ترافیک و مشکلات ناشی از آن است این، عمل از طریق تشویق این عمل از طریق تشویق شهرنشینان به استفاده کمتر از وسایل نقلیه ممکن م یگردد( قریب: ١٣٨٢(٦٥
با شدت گرفتن مسائل آلودگی ناشی از وسائل حمل و نقل و تراکم رفت و آمد در شبک ههای اصلی ارتباطی که منجر به اتلاف وقت زیاد و کاهش کارآیی می گردد،تجدید نظر در راه های تامین دسترسی در شهرها و جانشین کردن وسائل نقلیه عمومی،پیاده و دوچرخه جزء اهداف طراحی شهری امروز درآمده است (بحرینی: ١٣٧٧
جهت ایجاد یک محیط سالم شهری با توجه به توضیحات بالا باید توجه داشت در کشور ما که در چنده اخیر زندگی شهروندان قربانی اتومبیل شده است توجه به تسهیلات عمومی جهت سفر های درون شهری امری ضروری ولازم الاجراء است که این امر از طریق بالابردن کیفیت حمل و نقل عمومی،استفاده از دوچرخه ،و تشویق شهروندان به پیاده روی ممکن میگردد . تشویق شهروندان به پیاده روی و موفق شدن در این امر در وهله اول تسهیلاتی را جهت عابرین پیاده نیاز دارد تا
بتواند انگیزه لازم را در شهروند جهت طی مسیر به صورت پیاده ایجاد کند.
اگر چه در قوانین راهنمایی و رانندگی تعریف دقیقی از تسهیلات عابر پیاده وجود ندارد. باید توجه داشت که تسهیلات عابر پیاده به مراتب گسترده تر از پیاده روهای صرف میباشد که در قانون به آن اشاره شده است .
تسهیلات عابر پیاده شامل موارد زیر م یباشد
_ پیاد هر وها و تسهیلات سطح سواره رو
- معابر پیاده و جاده های سلامتی
- شیب راهه حاشیه جدول پیاده رو
- وسایل کنترل و آرام سازی ترافیک
- گذ رگا ههای عابر پیاده
- زیر گذر و روگذر عابر پیاده
- شانه عریض راهها در مناطق روستایی
- سایر ف نآور یها،طراح یها و استراتژی هایی که باعث تشویق سفر های پیاده م یشود (مثل آرام سازی ترافیک شامل احداث میدا نها و سرعت گیر ایمنی 

 - ایجاد فضای سبز،سرپناه ،روشنایی،آثار هنری و...
 - مبلمان شهری که باعث بوجود آوردن محیطی دوستانه می شود(مثل نیمکت و منظر شهری)( حکیمی: ٤٨،١٣٨٤
عابر پیاده جزء لاینفک سیستم حمل و نقل شهری است و طرح های شهری نه تنها شامل اصلاح تسهیلات جدید بلکه شامل اصلاح تسهیلات موجود عابرین نیز می گردد.عابرین پیاده طالب تسهیلاتی هستند که ایمن،جذاب و مناسب باشد و به سهولت مورد استفاده قرار گیرد
برخی از سیاستهای تشویقی جهت عابرین پیاده عبارتند از :
‐ تصویب و اجرای قوانین در جهت ایمنی و رفاه عابرین پیاده
‐ توجه به نیا زهای عابرین پیاده در کلیه تسهیلات حمل و نقل
‐ اولویت دادن به طرح های حمل و نقل که مورد استفاده عابرین قرار می گیرد
‐ ایجاد مسیرهای پیوسته عابر پیاده در مناطق شهری
‐ افزایش ایمنی و تردد عابرین پیاده در مناطق روستایی و حومه شهری
‐ مشخص کردن قانون در فراهم کردن تسهیلات عابر پیاده
‐ حمایت از طر حهای کاربری زمین و حمل و نقل که تسهیلات عابرین پیاده درآن منظور شده باشد.
‐طراحی و احداث تسهیلات عابر پیاده بعنوان بخشی از توسعه اقتصادی ،تجارت و کسب و کار محلی که امکان دسترسی آسان کارکنان این بخش را فراهم کند
‐ فراهم آوردن دسترسی آسان معلولین به سیست مهای مختلف حمل ونقل
‐ حفظ و نگهداری کارآمد سیست مهای حمل و نقل موجود بطوری که استفاده معلولان از این سیستم به حداکثر برسد(حکیمی: ١٣٨٤،٧٠
با توجه به موارد بالا در نظر گرفتن تسهیلات در جهت معلولان جسمی _ حرکتی فراهم نمودن فضایی مطلوب برای آنها از دو جنبه اساسی مهم می باشد:
١- توجه به معلولان و ساختن فضایی مناسب شرایط آنها دقیقا فضایی است که تمام شهروندان را در بر خواهد گرفت 

 ٢- از نظر روحی باعث خواهد شد که معلولان نقص بدنی خود را دلیل اصلی مشکلات خود نداند.
بدین جهت گسترش طرحها و پروژه هایی شهرسازی که تاکنون بدون توجه به این امر مهم بوده اند از هر نظر هم که بی نقص باشند به دلیل بی توجهی به امر معلولان بسیار ناقص می باشند ویک بازنگری کلی را مطلبند.
نتیجه گیری :
به طور کلی باید بر این امر اعتراف کرد که اگر چه طی چند سال اخیر قوانینی جهت بهبود وضعیت پیاده رو و توجه به عابر پیاده تصویب گردیده اما این قوانین در مرحله اجرا و نظارت بسیار ضعیف بوده وبه این امر به هیچ وجه توجهی نگردیده است . در شهر های ما معلولان به طور کلی به دست فراموشی سپرده شدهاند ،معلولان نه تنها نمی توانند به کمک دیگران در شهر حرکت کنند بلکه به دلیل بی توجهی به آنها در طرحها حتی قادر به استفاده از حمل ونقل عمومی نیزنیستند . لذا جهت رسیدن به یک شهر پایدار که بستری را جهت رفاه،سعادت و رضایت همه اقشار فراهم می کند امری ضروری و لازم الاجراست . با توجه به مشکلات معلولان در پیاده روهای شهری ،لزوم کاستن از مشقات این شهروندان و مناسب سازی فضای شهری توجه به موارد زیر ضروری به نظر میرسد :
١- تقویت و فعال سازی دبیرخانه یا ستاد کشوری مناسب سازی و کمیته های استانی مناسب سازی فضای شهری باتاکید بر عضویت نمایندگان سازمانهای غیر دولتی،معلولان و سازمانهای نظام مهندسی کشور واستان
٢- شهرداری های تمامی کشور ملزم به مناسب سازی کامل فضاهای شهری شوند
٣- با استناد به بند ٦ شورای عالی شهرسازی و معماری(مصوبه ١٣٧٨ ) دستورالعمل و آیین نامه های موجود مناسب سازی به منظور تعمیم مناسب سازی برای تک تک افراد در تمام رده ها (سنی،جنسی و توانایی) در موعد مقرر بازبینی و روزآمد گردد.
٤- ایجاد خیابانها به عنوان فضاهایی برای زندگی نه صرفًا عبور و مرور
٥- در طرح ها و برنامه های اجرایی جهت تسهیلات عابر پیاده توجه اصلی متوجه معلولان شهری باشد
٦- بالا بردن آگاهی عمومی و آموزش لازم در زمینه رعایت حقوق افراد معلول و سالم
شاید بتوان چنین عنوان کرد که یکی از مهمترین عوامل بروز کاستیها و نارسایهای معابر شهری ضعف آگاهی عمومی و نبود آموزشهای تخصصی و نیمه تخصصی در زمینه رعایت مقررات جاری و حقوق افراد معلول و سالم است .
طیف وسیعی از طراحان،مجریان،کارگزاران و ناظران وجود دارند که ضعف هر یک از آنها در آموزشها و عدم آگاهی از مقررات جاری و حقوقی معلولان و افراد سالم می تواند موجب کوتاهی یا تعلل گردد و معابر شهری را از کارایی لازم خارج سازد .
از این رو بازبینی مقررات و آیین نامه اجرایی مربوط،تهیه راهنمای طراحی و اجرای ظوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد پیاده و معلول جسمی _ حرکتی،ترویج عمومی مفاهیم حقوقی افراد در معماری و شهرسازی برای اگاه سازی کلیه اقشار جامعه و در نهایت گنجاندن آموزشهایی تخصصی در برنامه کار متخصصان امور معماری،برنامه ریزی،و طراحی شهری و همچنین آموزشهای حرفه ای در برنامه کار عوامل اجرایی امور شهری می تواند به عنوان تمهیداتی در رفع مشکلات پیاده رو در شهر در نظر گرفته شود.
منابع و مآخذ:
١ بحرینی ، حسین،( ١٣٧٧ )فرایند طراحی شهری ، دانشگاه تهران،چاپ اول
٢  حکیمی، فرزانه ،( ١٣٨٤ )راهنمای تسهیلات عابرین پیاده ،سازمان حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران
٣  سعید نیا،احمد( ١٣٨٣ )طراحی مبلمان شهری ،انتشارات سازمان دهیاریها و شهرداریها،تهران
٤ سید صدر، سید ابوالقاسم( ١٣٨١ )، دایره المعارف معماری و شهرسازی ،انتشارات آزاده
٥ شهبازی، فاطمه( ١٣٨٣ )،پیاده رو گذری فراموش شده در شهر، مجله شهرداریها،آذر ماه،شماره ٦٧ ،سال ششم
٦ قریب،دکتر فریدون،( ١٣٨٢ )شبکه ارتباطی در طراحی شهری، انتشارات دانشگاه تهران ،چاپ سوم
٧ لوکوربوزیه( ١٣٨٢ )، منشور آتن، ترجمه منصور فلامکی،انتشارات دانشگاه تهران
٨  مقررات شهرسازی و معماری طرحهای تویعه و عمران مصوب شورای عالی شهر سازی و معماری
ایران،( ١٣٨٣ )،دبیرخانه شورای عالی معماری وشهرسازی ایران
٩  ممفورد،لوئیز ( ١٣٨١ )مدنیت و جامعه مدنی در بستر تاریخ،ترجمه احمد عظیمی بلوریان،انتشارات رسا
١٠  موره،ژان پیتر و دیگران( ١٣٧٣ ) فضاهای شهری طراحی،اجرا،مدیریت،ترجمه حسین رضایی و دیگران،انتشارات پیام
رسا
١١  ناصر زاده،هوشنگ ( ١٣٧٣ )، مجموعه قوانین راهنمایی و رانندگی، انتشارات علوی