توانمندیهای شهر مهران بعنوان شهر مناسب معلولین

مقدمه :

      استان ایلام با مساحتی در حدود 19086 کیلومتر مربع وبا جمعیتی حدود 787/554 نفر در غرب و جنوب غربی کشور قرار دارد . این استان از شمال به استان کرمانشاه ، از شرق به استان لرستان ، از جنوب به استان خوزستان و عراق و از غرب به کشور عراق محدود میشود و حدود 4/1 درصد از مساحت کل کشور را شامل می شود .

    بر اساس آخرین تقسیمات کشوری ، دارای 7 شهرستان به نامهای ایلام  ،ایوان ، شیروان چرداول ، دره شهر ، دهلران ، آبدانان ، مهران و 17 بخش ، 36 دهستان و 15 شهر می باشد  و حدود 425 کیلومتر با کشور عراق مرز مشترک دارد .

   این  استان بدلیل مرز مشترک وسیع با کشور عراق در طول دوران دفاع مقدس یکی از جبهه های جنگ محسوب شده و بخش وسیعی از خاک آن منجمله شهر مهران در تصرف نیروهای دشمن قرار گرفت و کاملا" تخریب گردید .    شهرستان مهران دارای جمعیتی معادل 46981 نفر و  سه بخش مهران ، صالح آباد و ارکواز ملکشاهی است که تعداد 11568 نفراز این جمعیت در شهر مهران سکونت دارند واز این  تعداد ، 455 نفر معلول و تعداد 210 نفر جانباز می باشند که 7/5 درصد از کل جمعیت شهر را تشکیل می دهند .

    این شهرستان با وسعتی حدود 4164 کیلومتر مربع 67/20 درصد از مساحت استان را شامل می شود و در جنوب غربی استان واقع گردیده است . امتداد شمال غربی تا غرب و جنوب مهران به مرز عراق منتهی می گردد و در واقع نزدیکترین شهر ایران به پایتخت کشور عراق و عتبات عالیات می باشد .

    با پایان یافتن جنگ تحمیلی ، بازسازی مهران در سال 1369 آغاز و تا حدود سال 1375 ادامه داشت و شهر کنونی مهران که در ساحل چپ رودخانه کنجان چم و در دشت وسیع مهران واقع شده یکی از شهرهای زیبا و نوبنیاد کشور است که بسیاری از استاندارهای شهر سازی در ساخت آن رعایت گردیده و بسیاری از بزرگان نظام که از شهر مهران دیدار داشته اند از این شهر بعنوان یکی از زیباترین شهرهای کشور و نگین غرب یاد کرده اند .

      بعد از فرو پاشی رژیم بعث عراق در سال 82 مرز بین المللی تجاری و زیارتی مهران بدلیل کوتاهی مسافت به مرکز عراق و همجواری با مناطق امن شیعه نشین آن کشوراحداث و هم اکنون بعنوان مهمترین مرز ایران با کشور عراق شناخته شده است .

      بر اساس گزارشات مقامات استانی روزانه حدود 1500 نفردرقالب 30 کاروان از  شهرهای مختلف کشور و همچنین از کشورهای همسایه نظیر پاکستان ، افغانستان و کشورهای آسیای میانه جهت زیارت عتبات عالیات از طریق مرز مهران به کشور عراق عزیمت می نمایند . علاوه بر آن تعداد کثیری زوار از کشور عراق جهت زیارت اماکن مقدس ایران از طریق این مرز به کشور وارد می شوند . نکته قابل توجه اینکه در میان این مسافرین همیشه تعداد زیادی معلول ، جانباز و سالمند مشاهده می شود .  همچنین روزانه بیش از 600 کامیون  کالا از مرز ایران به ارزش سالانه 480 ملیون دلار به کشور عراق صادر می گردد .

     شهر مهران بدلیل سابقه طولانی در صنعت کشاورزی و دامپروری کشور بواسطه زمین های حاصلخیز و آب و هوای متنوع ، قرار گرفتن در مسیر شاهراه شمال به جنوب کشور ، دارا بودن اماکن مذهبی ، تاریخی و آثار جنگ تحمیلی ، سرمایه گذاری وسیع دولت در بخش نفت و گاز این منطقه ، تبدیل شدن این  شهر به مهمترین مرز بین المللی کشور با کشور عراق ، اجرای پروژه مطالعاتی اتصال راه آهن سراسری کشور به راه آهن کشور عراق از طریق این شهر و احداث فرودگاه بین المللی در دشت وسیع مهران  سالانه پذیرایی حدود000/600 نفر مسافر داخلی و خارجی به منظور فعالیتهای تجاری ، اقتصادی ، فرهنگی و گردشگری است .

1

بیان مسئله :

در کنار پیشرفت تکنولوژی و صنعت ، تصادفات وسایل نقلیه ، بلایای طبیعی ، حوادث کار و جنگ می توانند خسارات جبران ناپذیری برای انسان به بار آورند که یکی از آن خسارتها می تواند ایجاد نقص در انسانها و نهایتا" معلولیت باشد که انسان را از حالت عادی زندگی روزمره ، خارج نمایدکه اگر وسایل و امکانات مورد نیاز نباشد که او را در انجام زندگی یاری کند ممکن است به انزوا کشیده شده و روح او نیز معلول و ناقص گردد .

       معلولیت به عنوان یک واقعیت اجتناب ناپذیر پدیده ای است که علاوه بر جنبه های پزشکی آن باید به رویکرد اجتماعی آن نیز توجه داشت چرا که 10 درصد از جمعیت هرکشور را توانجویان تشکیل می دهند . بر اساس آمارهای رسمی جهانی از هر 10 کودک یک نفر توانجو بدنیا می آید و یا بر اثر حادثه یا بیماری دچار معلولیت می گردد و این در حالی است که توانجویان دارای معلولیت بارز 3 درصد از جمعیت هر کشور را به خود اختصاص می دهند و شاید دلیل اصلی عدم توجه مسئولین و برنامه ریزان به مشکلات این عزیزان ، عدم حضور معلولین با معلولیت بارز در سطح اجتماع و انظار عموم باشد .

       حضور این قشر از جمعیت کشور در صحنه اجتماع مستلزم ایجاد زمینه ها و عرضه خدماتی است که شرایط را برای فرد فراهم می سازد تا بدون کمک دیگران توانایی بهره مندی از اماکن فرهنگی ، مذهبی، تجاری و خدماتی عمومی را داشته باشند .

      سازمان ملل متحد سال 1981 را سال معلولین اعلام کرد و در این سال تمام کشورهای جهان همبستگی خود را در حمایت از معلولین و تطابق مجدد آنان با دنیای کار و زندگی اعلام داشتند . گروهی از کشورها که از پیشرفت های علمی و بهداشتی و اعتلای سطح زندگی در حد بالایی قرار داشتند توانسته اند اقدامات خود را   در این راه بیش از پیش توسعه داده و تقویت کنند .

      اما گروهی که به علل مشکلات علمی و صنعتی و مادی  در حد پائین تری قرار داشتند نتوانستند حمایتی را که شایسته انسانیت و نوع دوستی است در حق همنوعان معلول خود به جا بیاورند ، در حالی که این گروه از جوامع بشری بیشتر از دیگران نیاز به اقدام داشتند چرا که طبق آمار سازمان بهداشت جهانی قریب 80 درصد کل معلولین جهان در این کشورها زندگی می کنند و مخارجی که در این کشورهای فقیر برای آنان صرف میشود 20 درصد مخارج جهانی آن است یعنی 80 درصد مخارج جهانی صرف 20 درصد معلولین در کشورهای پیشرفته می گردد .

      در کشورهای دنیا از دهه هفتاد میلادی به بعد مناسب سازی اماکن عمومی و انطباق آن با نیازهای افراد دارای معلولیت خصوصا" جسمی و حرکتی در دستور کار قرار گرفت و تجارب کسب شده در این زمینه سبب  گردیده است تا پرداختن به این مسئله به گونه ای بین المللی مطرح و در دستور کار سازمان ملل متحد قرار گیرد . ایران نیز در سالهای 62 و 63 اولین سمینار مناسب سازی محیط شهری را بر گزار و مقدمات کار پی ریزی گردید ، ولی متأسفانه بدلیل عدم توجه و آگاهی لازم تا کنون نسبت به این مسئله بصورت جدی و صد در صد توجه نشده است که شاهد این امر وجود اماکن دولتی و عمومی احداث شده در سالهای اخیر در نقاط مختلف کشور است که فاقد استانداردهای مناسب سازی ویژه معلولین می باشند .

     در استان ایلام نیز متاسفانه با وجود تعداد کثیری از عزیزان معلول و جانباز ( تعداد 6940 نفر معلول و تعداد 8766 نفر جانباز ) بدلیل :

1-    عدم اطلاع رسانی صحیح نسبت به مشکلات فراروی 3 درصد معلول شدید و خانه نشیـن از ســوی

سازمانهای متولی

2

2-    نبود قوانین و ضوابط اجرایی در سنوات گذشته و تصویب دیر هنگام این قوانین و مغفول مانــدن آن در

سالهای اخیر

3-    عدم نظارت دقیق بر حسن اجرای قوانین از سوی دستگاههای ناظر

4-    کمبود اعتبار لازم جهت امر مناسب سازی و بالا بودن هزینه های عمرانی

5-    همکاری و تعامل بسیار ضعیف دستگاههای مجری طرح در سنوات اخیر

     بصورت جدی به امر مناسب سازی پرداخته نشده و یا اگر مواردی ملزم به رعایت این امر شده اند بدلیل نبود نظارت کافی ، کار بصورت ناقص و بدور از استانداردهای موجود صورت گرفته است و هم اکنون امکان استفاده بهینه معلولین از این امکانات وجود ندارد .

     علی ایحال بایداذعان داشت دردهه هفتاد که امر بازسازی بسیاری از شهرها ومناطق جنگ زده انجام گرفته وزمینه های لازم برای تحقق این مهم وجود داشته است ولی بدلیل ذکر شده این امر مغفول مانده و فرصت طلایی موجود عملا" از دست رفته است . برای نمونه میتوان به شهر بازسازی شده مهران اشاره داشت که با وجود پتانسیلهای فراوان در آن زمان از قبیل :

1-    احداث کامل دوباره اماکن دولتی و عمومی به صورت همزمان در آن مقطع با رعایت اصـول مهندســی  و

 شهر سازی

2-    موقعیت مناسب جغرافیایی محل احداث شهر که فاقد هر گونه ناهمواری و پستی و بلندی بوده و در دشت

 مسطح واقع گردیده .

3-    گسترش موزون بافت شهری  به واسطه اراضی وسیع درجهت سطح نه در جهت ارتفاع که شاهد این امر وجود

 تعداد اندک ساختمانهای بیش از یک طبقه در شهر مهران است .

4-    وجود اعتبار کافی در آن زمان جهت بازسازی شهر و قابلیت اجرای هر گونه طرح پیشنهادی

5-    وجود تعداد کثیری از معلولین و جانبازان ساکن شهر که نیازمند فرصت برابر با دیگر افراد جامعه می باشند

عملا" نتوانسته است انتظارات گروه عظیمی از جامعه را از طریق فرآیند مناسب سازی و توسعه محیط بی مانع برآورده نماید و امروز شاهد شهری هستیم نوبنیاد با تعداد 4752 منزل مسکونی شخصی و 40 منزل مسکونی دولتـی  ( که حدود 105 واحد از این منازل مربوط به معلولین می باشد) ،34 واحد اداری ( که 21 واحد آن یک طبقه و13 واحد آن 2 طبقه می باشد ) ، تعداد 2 مرکز بهداشتی درمانی ، 1 واحد بیمارستانی ، تعداد 10 واحد مسجد و حسینیه ، تعداد 12 واحد فضای آموزشی ، تعداد 4 واحد فرهنگی ، تعداد 15 واحد خدماتی از قبیل رستوران ، هتل ، مسافرخانه ، پاساژ ، پایانه مسافری و یک مکان زیارتی که تنها با صرف هزینه ای بسیار پائین برای هر واحد می تواند صاحب بالاترین استانداردهای مناسب سازی شود چرا که :

1-    اختلاف سطح در تمامی اماکن یاد شده در حد یک پله حداکثر به ارتفاع 30-20 سانتی متر می باشد .

2-    اختلاف سطح در بین خیابانها و پیاده روها در اکثر نقاط شهر در حد صفر می باشد و تنها در بعضی نقاط

نیازمند پوشش کانالهای آب بوسیله پل است .

3-    با توجه به وسعت کمی شهر و کوتاه بودن مسیرهای درون شهری عمده تردد مردم بصورت پیاده بوده و

 عزیزان معلول و جانباز نیز در شهر با ویلچر تردد می نمایند .

4-    بدلیل یک طبقه بودن اکثر اماکن دولتی و عمومی ، احداث بالابر و آسانسور به تعداد زیاد ضروری بــه نظر

نمی رسد و تنها تعداد کمی از این اماکن نیازمند احداث بالا بر می باشند .

3

5-    سرویسهای بهداشتی اماکن دولتی و عمومی غالبا" ظرفیت تبدیل شدن به سرویسهای بهداشتی مخصوص

معلولین را دارا می باشند .

6-     ورودی اکثر اماکن از لحاظ اندازه و آستانه مشکل خاصی ندارند .

7-    با توجه به در دست احداث بودن پایانه جدید مسافری گمرک مهران که یکی از مجهز ترین پایانه های  مسافری

کشور است و تمامی استانداردهای مناسب سازی در آن رعایت شده عملا" می تواند الگوی مناسبی در انظار عموم باشد .

    بنابر این بر اساس مستندات موجود و دلایل ذیل انتخاب شهر مهران بعنوان الگوی شهر مناسب معلولین و ایجاد جامعه بدون مانع در راه تحقق برابر سازی فرصتها بسیار ایده آل به نظر می رسد .

1-    مقرون به صرفه بودن سرمایه گذاری در این شهر بدلیل پائین بوددن هزینه های مناسب سازی

2-    هماهنگی و همخوانی بافت جدید شهر با امکانات احداثی مورد نیاز معلولین

3-    لزوم فراهم نمودن زمینه حضور معلولین و جانبازان از سراسر کشور جهت تکریم  اعتقادات دینی و فرهنگی

 این عزیزان

4-  امکان بازدید سالانه 000/600 هزار نفر از گردشگران داخلی و خارجی باقومیتهای مختلف در قالب کاروانهای زیارتی ، کاروانهای راهیان نور ، کاروانهای تجاری و اقتصادی از این امکانات

5-    اعلام آمادگی و فراهم بودن زمینه همکاری دستگاهها و سازمانهای دولتی و غیر دولتی و مسئولین استان 

اهداف برنامه

هدف آرمانی :

      تحقق برابر سازی فرصتها در جامعه برای کلیه افراد با حداقل توانمند ی

هدف کلی :

       ایجاد جامعه ای بدون مانع در راستای تحقق برابر سازی فرصتها

اهداف اختصاصی :

1-    فراهم نمودن زمینه دسترسی معلولین و جانبازان به اماکن عمومی و دولتی بابهسازی امکانات موجود و ایجاد

 سطوح شیبدار ، نصب دربهای خودکار ، نصب بالا بر جهت ساختمانهای بیش از یک طبقه و دیگر امکانات مورد نیاز

2-    مناسب سازی و بازسازی معابر و پیاده روها و امکانات خدماتی ، رفاهی سطح شهر مهران

3-    مناسب سازی منازل مسکونی افراد معلول و جانباز سطح شهر مهران

4-    فراهم نمودن زمینه فرصتهای بین شهری و درون شهری با ایجاد امکانات مورد نیاز ی

5-    فراهم نمودن زمینه حضور معلولین و جانباز سراسر کشور جهت بهره مندی از فرصت بازدید از اماکن و

 زیارتگاههای داخلی و خارجی

6-    شناساندن خدمات مورد نیاز معلولین و جانبازان به بخش عظیمی از جامعه

7-    ایجاد الگوی مناسب جهت استفاده صاحب نظران ، محققان و کارشناسان داخلی و خارجی

8-     ایجاد بستر جلب نظر و حمایت دولتمردان از برنامه های مناسب سازی