مناسب سازی اماکن فرهنگی، ورزشی و تفریحی

1
علی اکبر حلاجی / کارشناس ارشد مدیریت و برنام هریزی آموزشی 

براساس آمار بهداشت جهانی 10 درصد افراد خاص هستند . آنها با وسایل کمکی همچون
ویلچر، عصا، کراچ، واکر، عی نک های ذره بینی، سمعک و ... یا بدون علایم ظاهری در جامعه
زندگی می کنند که به آنها "معلول" می گویند . نام دیگر آنان "افراد دارای نیازهای ویژه "
می باشد، زیرا نیازهای آنها متفاوت با نیازهای افراد عادی است، بدین لحاظ آنان سخت تر از
افراد عادی جایگاهی در جامعه م ییابند.
معلولیت آنها ممکن است ناشی از جنگ، سالمندی، کار، مسایل اجتماعی و مسایل ژنتیکی
والدین باشد . جدا از علت معلولیت، از دست دادن تمام یا بخشی از بینایی، شنوایی یا توانایی
جسمی یک تجربه فشار آور است و هر نوع فشار می تواند حالت های خلق و خوی منفی نظیر؛
اضطراب و افسردگی را ایجاد نماید و در نتیجه موجب کاهش انگیزش گردد، که در این
صورت ممکن است وی احساس عدم شایستگی نماید.
معمولاً جانبازان و معلولان حسی، حرکتی سعی می کنند خود را با محیط انطباق نمایند، ولی
وقتی افراد در موقعیت های جدید قرار می گیرد، مشکلاتشان آغاز می شود. موانع جهت یابی و
حرکت موجب خطرات و ناامن ی های فیزیکی است که برای وی رخ خواهد داد. لذا لازم است
محیط وی اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و بین شهری و حتی محل سکونت وی
مناسب سازی شود تا وی بتواند براحتی از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اق تصادی
جهت حفظ استقلال فردی بهره مند شود . برای این کار می بایست شرایط لازم جهت تطبیق
نیازهای انسانی با محیط کار و زندگی فرد به وجود آورد، که برای رسیدن به این هدف بزرگ
نیازمند به علم خاص هستیم.
پیش نیازهای این علم عبارتند از : آشنایی با آناتومی، فیزیولوژی ، روان شناسی و آنتروپومتری
میباشد.
هدف آن (اُرگونومی)اطمینان از برآورده شدن نیازهای انسان برای انجام کار و فعالیت به
( صورت ایمن و اثر بخشی در طراحی سیستم کار و فعالیت است . به نظر برون فن برنر ( 1979
تعامل انسان و محیط موجب رشد وی خواهد شد . به نظر وی جای گاه طبیعی انسان، اهمیت
زیادی در رشد و شکوفا شدنش دارد.
ساختار و محیط بوم شناختی که فرد در آن زندگی می کند به نظام های کوچک، بزرگ و بیرونی
و میانی بستگی دارد که هر کدام تأثیرات گوناگونی بر عملکرد فرد در محیط خواهد گذاشت .
آشنایی با نظام های یاد شده نیز از دیگر پی ش نیازهای مناسب سازی است . در مجموع به منظوراصلاح ساختار محیطی وی نیازمند سه گونه مناسب سازی می باشیم:
الف) مناس ب سازی ساختمان های معمولی ؛ ب ) مناسب سازی ساختمان هایی که می توان از آنها برای جانبازان و معلولان استفاده کرد؛ ج) ساختما نهای ویژه جانبازان ومعلولان.
وظیفه جامعه عدالت گر آن است که تمام مشکلات موجود برای رشد انسان ها را از بین ببرد. از
آنجایی که معلولان همانند سایرین حق زیست در اجتماع را دارند، وظیفه برداشتن مشکلات
به طور مستقیم بر عهده جامعه م یباشد.
به دلایلی که قبلاً گفته شد یکی از م شکلات جانبازان و معلولان آن است که قادر نیستند از
امکانات مادی و معنوی پیرامون خویش بهره کافی ببرند . همین امر موجب آسیب های
اجتماعی و روحی مناسب از بین آنها خواهد شد .بنابراین ایجاد محیط شاداب و متنوع به
منظور استفاده از اوقات فراغت و تقویت مهارتهای فردی و اجتماعی لازم و ضروری است .
ایجاد فضای فرهنگی ، تفریحی ، توانبخشی و ورزشی ویژه معلولان و جانبازان براساس
١. Ergonomic
موازین و معیارهای شهرسازی (مطابق با وضعیت حسی و جسمی آنان ) به تحقق اهداف یاد
شده کمک بسزایی میکند.
با توجه به هزینه های مضاعف آموزشی، بهداشتی، توان بخشی و تفریحی جانبازان و معلولا ن ،
مهیا نمودن فضای گذران اوقات فراغت و هدفمند نمودن آن از بزرگترین وظایف جامعه
اسلامی است . فضاهای فرهنگی ، تفریحی ، ورزشی و توانبخشی را باید بستر اصلی تربیت
عملی افراد در جامعه تلقی نمود ، در این فضا بستری برای شکوفایی و پرورش استعدادهای
انسانی مساعد به صورت طبیعی و اختیاری فراهم می گردد و هر میزان ، محیط شاداب تر و
متنوعتر باشد ، به همان اندازه بستر مناسب برای ظهور و بروز شایستگی ها و توان مندیهای
افراد فراهم می گردد . از طرف دیگر نوعی خود رهبری، اعتماد به نفس ، احساس توانمندی،
کسب مهارتهای فردی و اجتماعی، مشارکت در امور و چگونگی برخورد با مشکلات در
فعالیت ها و مسئولیت پذیری را در معلولان افزایش می دهد .نقش این مجموعه آن گاه
مضاعف می شود که وضعیت کالبدی و فیزیکی شهری موجود با محیط های غیر منعطف و
بدون توجه به تفاوتهای فردی و جنسیت ی و سنی افراد ، تصویر یک محیط بسته و غیر قابل
تحمل از فضاها را به ذهن افراد بوجود می آورد . در چنین شرایطی است که این مجموعه می
توانند گواراترین ، موثرترین و پرخاطره ترین لحظات دوران را برای آنان ایجاد کند .
مناسب سازی ونظریه انسان ومحیط در این مبحث ابت دا تعاریفی از مناسب سازی سپس نظریات روانشناسی در خصوص تعامل انسان و محیط و در نهایت مهندسی عوامل انسانی می پردازیم:
 

تعریف مناسب سازی(فضا یا ساختمان قابل دسترس):
 

۱- اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل و نقل است ، بطوری که افراد معلول قادر باشند تا
آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی ، معابر ، محیط شهری و
بین شهری و ساختمانهای عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی ، اجتماعی ، فرهنگی،
اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره مند شوند (ضوابط و مقررات شهرسازی برای
 معلولان ، 1380۹
 

۲- فضا یا ساختمانی اس ت که استفاده، مستقل کلیه افراد از آن فضا و تجهیزات معماری درون
آن امکان پذیر باشد و به جز ممانعت های امنیتی یا مالکیتی ، هیچ گونه مانع حرکتی برای
دسترسی به آن ساختمان یا فضا وجود نداشته باشد ( ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری
( برای افراد معلول جسمی، حرکتی به نقل از قاسم زاده ، 1383
 

نظریه انسان و محیط:
 

این نظریه در مورد انتخاب افراد با : (FMJ -1 نظریه تلاش برای تطبیق انسان با کار ( 1
صلاحیت یا مهارتهای ا داری برای پست های خاص صدق می کند . همانند مشاغل سخت
بدنی، آتش نشانی ، نجات غریق، خلبان نظامی و ... .
تلاش های اولیه مهندسی انسانی و : (FJM -2 نظ ریه تلاش برای تطبیق کار با انسان ( 2
طراحی فضای کار سعی در طراحی کارهای متناسب با ویژگیهای افراد را گویند .
این نظریه ها بر تطبیق سطوح بیو مکانیکی ، فیزیولوژیکی ، رفتاری ، زبان و شناختی شغل با
فرد دلالت دارد.
 

-3 نظریه رب رت زمر 3 : به نظر وی محدودیت حرکت بوسیله قوانین سازمانی محیط های
آموزشی و پرور شی تأکید و تشدید می شود . به طور کلی محدودیت هایی که از طریق قوانین
و شرایط معماری فضاها بر فرد تحمیل می شود ، خود پندار ه ، وی را تضعیف می کند و مانع
از رشد وی می شود .(بر گرفته شده از کتاب فضاهای آموزشی از دیدگاه روانشناسی محیط،
.( مرتضوی، 1376
 

-4 نظریه بوم شناختی برون فن بر ونر ( 1979 ): این نظریه بر اهمیت رشد انسان در جایگاه
طبیعی اش تاکید دارد . در این نظریه تأکید بر مفهوم خود برای رشد افراد در محیط و
بخصوص تعامل بین این دو (رشد انسا ن و محیط ) است . تغییر در فضای زندگی (معلولان )
از جمله وارد شدن به کودکستان ، دبستان ، حرکت کردن، ازدواج کردن ، انتخاب شغل و
بازنشسته شدن موجب رشد شخص و تغییر موقعیت وی خواهد شد . ساختار بوم شناختی
برونر به چند نظام بزرگ ، کوچک ، بیرونی و میانی به شرح ذیل تقسیم می گردد:
الف: نظام کوچک : توسط عواملی نظیر نقش و ارتباطات میان فردی ، موقعیت و مکانی که
افراد می توانند درگیر تعامل رو در رو شوند تعریف شده است .
ب: نظام میانی : ارتباطات میان دو یا چند موقعیت که در رشد فرد نقش فعال داشته .
ارتباطات میان خانواده ، فضا ی کار یا محیط اجتماعی می باشد . این نظام از چند نظام کوچک
تشکیل شده است .
ج : نظام برونی : اشاره به یک یا چند جایگاه دارد که ارتباط با رشد فرد نقش کافی را ندارد ،
اما آنچه را که موقعیت رشدی فرد پدید می آید، تحت تأثیر قرار می دهد.
د: نظام بزرگ : این نظام بر پایداری های فرم و محتوای نظام های سطح پایین تر که وجود
دارد یا می تواند وجود داشته باشد ، در سطح خرده فرهنگ یا فرهنگ کامل همراه با هر نظام
عقیدتی یا اعتقادی اشاره دارد.
 

اُرگونومی یا مهندسی عوامل انسانی هنگام طراحی هر سیستم که انسان ها و ماشین ها به منظور تولید محصولی در کنار هم کارمی کنند ، باید ویژگی های افراد درگیر کار را شناخته و این ویژگی را هنگام طراحی ، مد نظر قرار دهیم . این عمل کارکرد اصلی اُرگونومی است .
به عبارتی دیگر اُرگونومی علمی است که بر تطبیق نیازهای انسان با محیط کار و زندگی تأکید
می نماید . « شرایط فیزیکی انسان » می ورزد و ابزار و محیط کار را مساعد و سازگار با
متخصصین اُرگونومی روی روند طراحی یک سیستم کار می کنند و تمامی جوانب آن روند و
ویژگیهای انسانی را در نظر می گیرند ، سی ستم ها را به یکدیگر مرتبط می سازند . خروجی
سیستم کار می تواند ورودی سیستم کار بعدی و یا بالعکس باشد. طراح ، با درک نقش استفاده
کننده در تمامی مراحل اجرای یک سیستم، سعی می نماید سیستم مورد نظر را برای کار کاربر
تنظیم کند . این کاربر ان ، دانش فیزیولوژیکی طراح را که از تغییرات انسانی بدست می آید، به
عنوان عوامل تأثیرگذار ط رح م شخص می نمایند و طرح های بدست آمده، آینده را ترسیم
می کنند.
 

آنتروپومتری:
 

دانش آنتروپومتری با اندازه گیری ابعاد انسان ، اطلاعات مربوط به این بخش (اُرگونومی )را
تأمین می کند . وظیفه آن (آنتروپومتری) کسب اطمینان از تطابق فیزیکی بین ابعاد، تجهیزات ،
محصولات ، ابعاد کاربر می باشد.
بطور کلی هر محصول ساخته شده دارای مدلی از کاربری است که برای او ساخته شده است .
به طور مثال طراحی صندلی چرخدار بر مبنای مفروضاتی درباره آنتروپومتری کاربر است .
طراحی نرم افزارها بر مبنای پیش فرض هایی درباره دانش ، مهارت ، علایق و توا نایی کاربر
است .
چالش عمده اُرگونومی آن است که تحقیقات بنیادی برای توسعه مدل های کاربری جهت
طراحی محصولات صورت نگرفته است . یکی دیگر از چالش های عمده اُرگونومی ، توسعه
ماشین ها ، ابزار آلات صنعتی و مناسب سازی آنها است . از دیگر چالش های مهم مناسب
سازی و اُرگونومی ، داشتن اندازه های بدن انسان و آن هم از نوع ایرانی و با انواع معلولیت ها
می باشد.
تحقیقات نشان می دهد که این ابعاد بطور قابل ملاحظه ای بین جمعیت ها و نژادهای مختلف ،
متفاوت است و این حقیقتی است که نباید از دید طراحان مخفی بماند.
در این اثنا ، فاکتوره ای زیادی وجود دارند که می توانند ظرفیت کاری را تحت تأثیر قرار دهند ،
از قبیل ؛ فاکتورهای فردی ( همانند: وزن بدن ، جنس و سن ) و فاکتورهای محیطی (همانند :
آلودگی محیط ، کیفیت هوای درون ، تهویه ، ارتفاع، سر و صدا ، گرما یا سرمای بیش از حد و
میزان رطوبت) که می بایست در طراحی ها مد نظر قرار داد.
پس از آنالیز بین محیط کار و آنالیز ثبت حوادث رخ داده (خصوصاً در محیط های جدید ویژه
تردد معلولان جسمی، حرکتی و نابینا) ضمن شناسایی مشکلات اُرگونومی موجود
می بایست نسبت به مداخله و اصلاح ساختارها اقدام نمود..
با بررسی مطالبی که گفته شد در نهایت می توان به این نتیجه رسید که به منظور طراحی و
مناسب سازی محیط و کالبدهای شهری می بایست به علوم آناتومی ، فیزیولوژی و روانشناسی
در سیستم کار آشنا بود .
 

اماکن مورد نیاز مجموعه
 

در این بخش به برخی از اماکن مورد نیاز و تجهیزات تخصصی مجموعه فرهنگی ، ورزشی
وتفریحی اشاره خواهد شد:
-1 مرکز دارالقرآن کریم (گویا و بریل و صوتی تصویری)
-2 احداث موزه لمسی و صوتی
-3 تأسیس نمایشگاه و فروشگاه دائمی آثار معلولان
-4 کلوپ اجتماعی
-5 کتابخانه گویا
-6 کتابخانه الکترونیک و بریل گویا
-7 تأسیس سایت رایانه ویژه معلولان
-8 مرکز مشاوره ویژه افراد معلول و خانواده آنان
-9 کلینیک توانبخشی معلولان شامل: توانبخشی ،فیزیوتراپی (الکتروتراپی،مکانوتراپی
وهیدروتراپی) کاردرمانی،گفتاردرمانی ،مددکاراجتماعی ،شنوایی سنجی وبینایی سنجی
-10 سالن های ورزشی چند منظوره شامل : سالن های ورزش گلبال 1 ،شودان 2،بسکتبال
باویلچر،تنیس باویلچر،والیبال (ایستاده ،نشسته وبا ویلچر )،وزنه برداری ،بوچیا 3 ،دومیدانی
وتیراندازی
-11 کارگاه آموزش استفاده و تعمیرات لوازم توانبخشی مانند سمعک ، ویلچر و ... .
-12 زمین کشاورزی ، باغچه و گلخانه صنعتی و سنتی جهت آموزش باغبانی ، پرورش گل و
گیاه و تأمین نهال.
-13 انبار مواد غذایی ، لوازم کمک آموزشی و وسایل ورزشی.
-14 کلوپ ویژه بازیهای رایانه ای.
-15 آلاچیق عمومی جهت نشست های گروهی در فضای آزاد .
-16 فروشگاه مواد غذایی.
-17 زمین های چند منظوره ورزشی همراه با پیست دو میدانی (چمن مصنوعی و طبیعی)
-18 استخر سرپوشیده همراه با سونا ، جکوزی ، لوازم بدنسازی و تصفیه خانه مجهز.
-19 استخر روباز با عمق مناسب جهت معلولان جسمی – حرکتی و سایرین .
-20 تعاونی گروهی ویژه معلولان .
-1 فوتبال ویژه نابینایان ونیمه بینایان
-2 تنیس روی میز ویژه نابینایان ونیمه بینایان
-3 ورزش ویژه معلولان نخاعی
-21 اطاقک های رختکن در کنار اماکن ورزشی .
-22 دستشوئی های مناسب برای شست و شوی دست و صورت و همچنین لباسها .
-23 استخر توپ و آبشار. (سرسره)
-24 استخر قایق سواری و ماهیگیری.
-25 کانال پرورش ماهی و آکواریوم ماهیهای تزئینی.
-26 سالن اجتماعات و آمفی تئاتر : جهت اجرای برنامه های هنری با صندلی های مناسب
سازی شده و قابل حرکت. (جهت تردد صندلی چرخدار)
-27 سالن غذاخوری و آشپزخانه : قابل استفاده برای تمامی بویژه معلولان جسمی ، حرکتی.
-28 ساختمان اداری و اطاق جلسات .
-29 سوئیت های چهار الی شش تخته مجهز به آشپزخانه ، سرویس بهداشتی ، یخچال و
تلویزیون جهت اسکان خانواده معلولان ، مربیان، عوامل اجرایی .
-30 مسجد یا نمازخانه .
-31 درمانگاه با تجهیزات کامل امدادگری.
-32 زمین و اطاق بازی ویژه کودکان پیش دبستان و دبستانی همراه با لوازم مورد نیاز معلولان
(تاپ ، سرسره، اسباب بازی های آموزشی و ...)
-33 کارگاه آموزش حمایتی شغلی و حرفه ای (صنایع دستی ، سفالگری، قالیبافی و ... )
-34 کارگاه آموزش هنرهای تجسمی
-35 ایجاد موسسه آموزش حرکت و جهت یابی ویژه معلولان (بصورت رایگا ن و به همراه
تیم های سیار)
-36 محوطه فضای سبز (حداقل 25 درصد کل زمین)
-37 سایت رایانه ای.
-38 خرید و فروش بورس اوراق بهادار (متصل به سازمان اوراق بورس شهر).
-39 مرکز مشاوره شغلی و بازاریابی.
-40 مرکز خیریه و جمع آوری کمک های مردمی و صندوق تعاون معلولان.
تجهیزات تخصصی ویژه معلولان
امروزه با پیشرفت فناوری اطلاعات و ارتباطات و نیز الکترونیکی شدن بخش های مختلف
زندگی اجتماعی ، امکانات مناسبی برای ا قشار معلولا ن فراهم آید تا با بهره گیری از آن سطح
زندگی خود را بهبود بخشند . با کمک رایانه سطح دسترسی معلولا ن حسی - حرکتی تا حد
افراد عادی بالا رفته است . با استفاده از این ابزار آنان بهتر می توانند به موارد ذیل دستیابی پیدا
کنند : 1- تحصیل در رشته های مختلف دانشگاهی ، 2- تح قیق و پژوهش ، 3- برقراری ارتباط
با دنیای خارج و سرویس های اطلاعاتی ، 4- فراهم شدن امکان تایپ ( نوشتن).
 

محصولات نرم افزاری و سخت افزاری
 

برخی ازتجهیزات تخصصی ویژه معلولان شامل : تجهزات کاردرمانی ،فیزیوتراپی وانواع تست
های حرکت وشناختی ، نرم افزار جاوز و تالکس،چاپگر بریل ،کتابهای شنیداری ، ماشین خوان
کورزویل، اوپتاکن ، سیستم ورسابریل ، استات ،لوح ترسیم اشکال هندسی ، راهنمای نوشتن و
قالب ، قاشق های اندازه گیری ، چرتکه ویژه معلولان وانواع صندلی چرخدار متحرک .
راهکارهایی برای طراحی یا مناسب سازی مجموعه فرهنگی ، ورزشی و تفریجی
معلولان تحقیقات بسیاری در کشورهای مختلف دنیا در زمینه مناسب سازی به انجام رسیده است ، که نتایج این تحقیقات بصورت مدون موجود می باشد . در تمامی آنها اندازه ابعاد انسانی (آنتروپومتری) ملاک اصلی طراحی می باشد . از آنجا که ابعاد و اندازه های انسان، قو م ها و
نژادهای متفاوت است ، همین تفاوت ممکن است با گذشت نسلی به نسل دیگر ( برای مردمان
همان منطق ه ) متفاوت باشد . می بایست تحقیقات داخلی 1 این ابعاد را به منظور طراحی و
مناسب سازی محیط های معلولان استفاده نمود .
در این مبحث به برخی از راهکارهای طراحی و مناسب سازی که در دیگر نوشته نیامده یا
کمتر به آن پرداخته شده است ، می پردازیم:
-1 طراحی یا متناسب سازی می بایست با هدف انطباق معلول با واقعیت خود ،
فعالیت هایش و مجموعه یاد شده صورت گیرد.
-2 حتی الامکان مجموعه در بنای یک طبقه طراحی و ساخته شود.
-3 مجموعه یاد شده می بایست در منطقه آب و هوایی معتدل طراحی و ساخته شود ، چرا که
آب و هوای گرم و مرطوب ، به دل یل افزایش تعری ق و رطوبت زیاد پوست استعداد ابتلا به
زخم فشاری زیاد است و در منطقه آب و هوای گرم و خشک / سرد به دلیل ترموگولاسیون
(خصوصاَ در معلولان کرادری پلژی) زیاد خواهد شد.
-4 بطور کلی مجموعه یاد شده می بایست دارای شرایط عمومی زیر باشد ؛ دسترسی به
واحدهای مسکونی ، خطوط اتوبوسرانی و حمل و نقل شهری ، دسترسی به اماکن امداد رسانی
و سایر اماکن عمومی ، رعایت شرایط زیست محیطی در معماری ، تأثیر گذار در حل مسائل
فرهنگی و روحی معلولان ، دلپذیر بودن معماری ساختمان و مجموعه ، ایمنی از زلزله و سایر
١ شایان ذکر است که مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن طی پژوهش 28 اندازه ( از اندازه های بدن ان سا ن ا ی را ن د ر د و ج ن س ز ن و م ر د ) ک  ه ب  را ی ط را ح  ی
معماری بیشترین کاربرد را دارند را در یک برنامه نرم افزاری طراحی نموده است، که می تواند در این مجموعه قابل استفاده باشد.
بلاهای طبیعی ، رعایت بهد اشت فیزیکی (نورسالم، هوای مناسب و عدم ازدحام جمعیت )
ومشرف نبودن ساختمان ورزشی فرهنگی زنان به دیگر ساختمانها.
-5 روی درب ورودی مجموعه ، راهنمای ساختمان نقشه صوتی و برجسته طراحی و نصب
گردد.
-6 فضای کلاس ها ، درب ها ، ورودی ، سالن ها دقیقاَ شبیه به هم طراحی گ ردد تا سر
نخ هایی جهت، جهت یابی فضا یا پیداکردن درب های ورودی و خروجی فراهم شود.
-7 از بکار بردن وسایل و ابزارهای غیر ضروری و غیر معمول در نقاط تردد معلولان
خودداری گردد. در غیر اینصورت با علائم مشخص حسی نصب و پشتیبانی مناسب شود.
-8 از طراحی فضاهای پنج ضل عی یا بیشتر یا فضاهایی که دارای گوشه های ناموزون
می باشد ، پرهیز گردد . زیرا این گونه فضاها به دلیل عدم امنیت مورد استفاده معلولان قرار
نخواهد گرفت.
-9 ورودی و خروجی هر ساختمان به پیاده رو ی ویژه معلولا ن متصل وهم سطح با آن طراحی
گردد.
-10 درب های اصلی ورودی و خروجی که به سمت خیابان می باشند با علائم اختصاری و
بین المللی ویژه معلولان مشخص گردد. ( تابلو عبور معلولان ، ناشنوایان و ...)
-11 بهترین درب ویژه تردد معلولان ، دربهای اتوماتیک / کشویی با چشم الکترونیک
می باشد.
-12 از ابزار و وسایلی که باعث انعکاس نوره ای خیره کننده می شود و دید افراد دارای نقص
بینایی را بر هم می زند ، خودداری شود.
-13 نورپردازی می تواند به منظور تاکید بر روی یک نقطه یا فضای خاص یا جهت تعریف
یک لبه یا محوطه و یا برای فراهم نمودن امنیت افراد مورد استفاده قرار گیرد . کم و زیادبودن
نور در مح یط های مختلف می تواند مشکلاتی را برای معلولان حسی ( نقص بینایی ) فراهم
نماید . بدلیل آن که در مجموع کم بودن نور می تواند سایه های نامناسب و تداخل و ترکیب
آنها ممکن است تصوری نادرست از موانع و اشیاء را بوجود آورد .
-14 از رنگ ها می توان برای تشخیص سطوح مختل ف برای افراد کم بینا استفاده کرد . بطور
مثال درب ورودی و خروجی را می توان به ترتیب با رنگ های سفید و قرمز، تزئین نمود.
-15 بین مسیرهای پیاده رو و مسیرهای تردد وسایل نقلیه داخل مجموعه ، سرنخ های حسی و
لامسه ای از قبیل تغییر رنگ بین آن دو یا استفاده از کفپوش های متفاوت از لحاظ رنگ ،
جنس ، فرم جهت تشخیص افراد دارای نقص بینایی استفاده شود .
-16 ایجاد اطاقک امن ویژه معلولان، هنگام وقوع زلزله با وسایل نوری ، صوتی و الکترونیکی
مناسب ساخته و طراحی شود . این اطاقک ها ضد زلزله بوده و می تواند بیرونی و داخلی
(ساختمان) احداث گردد.
-17 برای محیط های حساس و احتمالاَ ناامن معابر از علائم حسی ، نوری ، صوتی و دست
انداز (دستگیره ) استفاده گردد.
-18 تمامی امکانات صوتی ، تصویری ، خنک کننده و ... با قابلیت استفاده از ریموت کنترل
خریداری شود .
-19 از ابزارهای سخن گو در آشپزخانه و سایر اماکن استفاده گردد . (همانند گاز ، لباسشوئی و
ظرفشوئی سخنگو و ... )
استفاده گردد. « اهرمی » یا « الکترونیکی » -20 در دستشوئی و آبخوری و ... از شیرهای
-21 د اخل برخی از اماکن می توان از وسایل موقت و متحرک ( پرتابل ) همانند صندلی
توالت فرنگی ، رامپ متحرک و ... استفاده نمود.
-22 فضای کلاس ها ، کارگاهها و سالن های نمایشی امکان استفاده از ویلچر ، دستگاه پرکینز
و سایر وسایل کمکی معلولان فراهم شود.
-23 جهت ورود و خروج به داخل استخر از رامپ ، سرسره و یا بالابر هیدرولیکی استفاده
گردد.
-24 در صورتی که در مجموعه از خو ابگاه استفاده می شود از تخت های کم ارتفاع و
یک طبقه استفاده شود.
-25 روی ورودی درب ها ، راهروها ، اطاق های اداری و آموزشی ، دستشوئی ها و دیوار
سالن ها و از علائم و اعداد بریل استفاده شود.
-26 پارکینگ اتومبیل و موتور معلولان پیش بینی و ساخته شود.
-27 علامت ها و اطلاعات و تابلوی اعلانات با خط در شت نوشته شود، بگونه ای که افراد
نشسته بتوانند آنها را ببینند . بخشی از تابلو با خط بریل برای نابینایان نوشته شود.
-28 در صورتی که از ساختمان چند طبقه استفاده می شود، آسانسور با قابلیت حمل معلولان
دارای صندلی چرخدار تع بیه شود و آسانسور با ابزارها یی چون زنگ، چراغ، ابزار گویا و
صوتی برای اعلام توقف در هر طبقه سفارش داده، و کلی د هر طبق با خط بریل علامت گذاری
شود ..
-29 قبل از شروع پله در فاصله یک متری با تغییر بافت کف، نزدیک شدن به راه پله را برای
افراد دارای نقص بینایی مشخص نمایند.
-30 برای جلوگیری از لغزندگی محوطه بیرونی مجموعه (درصورت بارش باران و برف ) از
پوشش های سخت و ثابت و غیرلغزنده استفاده گردد.
-31 جهت حمل و نقل افراد با اتوبوس های ویژ های که ارتفاع آن با کف خیابان هم سطح
م یشود، استفاد ه گردد. در غیر این صورت از سکوهایی هم سطح با کف اتوبوس در ایستگاه
با فضای کافی تعبیه شود.
-32 توصیه می شود از اتوبو سهایی که دارای مکان کافی جهت تردد صندلی چرخدار و
امکان استفاده از کمربند ایمنی یرای صندلی باشد یا اتوبو سهایی که ریل حرکتی مجهز به
صندلی مخصوص باشد، استفاده شود..
-33 تجهیزات داخلی سرویس های غذاخوری، قاشق و چنگال ها یا دست ه های بزرگ چوبی یا
پلاستیکی استفاده شود . از کاسه و بشقاب لبه داری که مواد غذایی آن بیرون نریزد، فنجا ن ها و
ظرو فآشپزخانه با دو دست ه بزرگ استفاده گردد.
-34 برای ک ف پوش صندلی ها ، از تشکچ ه های معمولی، ا سفنجی، وسایل پلاستیکی
ضدحساسی تزا استفاده گردد.
-35 از ابزار و وسایل تحریر اداری قابل تنظیم ارتفاع استفاده گردد.
-36 از میزهای تحریر شیب دار ساده، قلم های بزرگ و نوارهای کاغذی چسبی به منظور حفظ
تعادل کاغذ و وسایل تحریر دان ش آموزان استفاده شو د. (این ابزارها جهت افرادی که دچار
حرکات غیرعادی دست و سر هستند، لازم و ضروری است.)
-37 برای معلولان جسمی از ماشی ن های تایپ جای نوشتن استفاده شود . زیرا نه تنها ف رد را ازنوشتن خلاص می کند بلکه موجب پیشرفت مهارتهای خواندن می گردد. (کمبل، 1973 ، به نقل
از رئیس یزاده)
 

پیشنهادها جهت طراحی یا مناس بسازی
 

-1 تحقیق و پژوهش فرایند مناسب سازی، وظایف، تعهدات و چالش های فرا روی سازما نها.
-2 اصلاح نگرش عموم جامعه و آگاهی و اطلاع رسانی به آنان.
-3 اختصاص منابع اعتباری لازم به اماکن دولتی و خصوصی
« طراحی همه شمول » یا « طراحی برای همه » -4 ترویج و گسترش
-5 اهدای وام بلاعوض جهت مناس بسازی اماکن عمومی ویژه معلولان.
-6 ارائه خدمات فنی و مشاوره رایگان به شهرسازان، معماران و سرمایه گذاران.
-7 ارائه دروس اُرگونومی ویژه معلولان در دانشگاه های کشور
-8 برگزاری کارگا ه ها و همایش های تخصصی و ارائه گواه ینامه معتبر جهت طراحی فضاهای
معلولان
-9 تولید و پخش برنام ههای تبلیغی برای ارتقای آگاهی عمومی (توسط صدا و سیما)
-10 تشکیل کمیسیون مشترک از مدیران شهری ، معماران، طراحان، مهندسان و مؤسسات
غیردولتی مرتبط جهت نظارت و اجرایی نمودن قوانین.
-11 تهیه ، تولید و ت وزیع بروشورهای فنی و تکنیکی به منظور آگاهی عمومی در خصوص
طراحی فضاهای معلولان.
-12 ارائه الگوهای عملی مناسب توسط سازمان های ذیربط (به طور مثال ساخت شهرک یا
مجتمع مسکونی ویژه معلولان)
-13 ارزیابی و ثبت حوادث محیط های مناس بسازی نشده و اولوی تبندی و اصلاح آن.