آرمان تحقق شهر بدون مانع

این وبلاگ تلاشی است برای برابر سازی فرصتها به منظور استفاده معلولین وجانبازان از امکانات جامعه

آرمان تحقق شهر بدون مانع

این وبلاگ تلاشی است برای برابر سازی فرصتها به منظور استفاده معلولین وجانبازان از امکانات جامعه

مناسب سازی شهری جهت تردد جانبازان

 
مقدمه :
باورود جهان به هزاره سوم میلادی مساله تطبیق شرایط محیطی با ویژگی های انسانی ، بحثی حل شده
برای تمام مجامع بین المللی و دولتهاست . مناسب سازی محیط برای داشتن یک زندگی آرام و
بی دغدغه همراه با رضایتمندی تمام اقشار جامعه از امکانات شهری از جمله مواردی است که بصورت یک
استاندارد بین المللی ، در تمام کشور های دنیا سابقه یی طولانی دارد بطوری که سازمان ملل سالهای بین
1983 تا 1993 را دهه معلولان نامید و در طی این سالها ، اصل برابری استفاده از تمام فرصت های محیطی
و اجتماعی برای معلولان به عنوان بخشی از اقشار جامعه مورد بررسی قرار گرفت و نتایج آن به صورت
کنوانسیونهایی قابل اجرا در آمد .
در کشور ما با وجود اینکه درصد قابل توجهی از جمعیت جامعه را افراد معلول تشکیل می دهند اما مساله
توانبخشی معلولان که مناسب سازی محیط شهری نیز جزیی از آن محسوب می شود، بحثی جوان و در عین
حال رو به رشد است . طبق اسناد موجود ، مناسب سازی شهری در ایران به
سال 67 باز می گردد که برای نخستین بار سازمان بهزیستی کشور مقررات مناسب سازی محیطی را در
ساختمانهای عمومی و مسکونی به تصویب شورای عالی معماری و شهر سازی رساند . در سال 78 بر اساس
به مناسب سازی محیطی و منطبق با « توانبخشی مبتنی بر جامعه » توجه برنامه
بند ( ج) ماده 193 برنامه سوم توسعه کشور ، ویرایش دومی از این قانون تهیه شده و در سال 79 آیین نامه
اجرایی آن به تصویب هیات وزیران رسید. اما در طول این 11 سال ( از سال 68 تا 78 ) که دوران طلایی
سازندگی شهری است با وجود مترقی بودن این قانون عملاً توسط سازمانهای دولتی و مردم به فراموشی
سپرده شد و به دلیل نامناسب بودن محیط شهری در طول این سالها امکان حضور موفق را از معلولان گرفت
مناسب سازی شهری یک فرهنگ است که باید به صورت یک تحول در سازمانهای » . این در حالی است
« . دولتی و مردم توسعه یابد
* وظایف دستگاههای اجرایی در تردد آسان جانبازان و معلولان
امروزه تردد جانبازان و معولان در سطح شهرها همیشه با خطرات جانی و مالی برای این افراد همراه بوده
است . طبق ماده 2 آیین نامه اجرایی شهرداریها موظفند ظرف مدت دو سال نسبت به آماده سازی و مناسب
سازی معابر عمومی با اولویت معابر اصلی و نزدیک به تقاطع ها برای تردد معلولان اقدام نمایند . یکی از
مشکلاتی که اغلب معلولان بویژه نابینایان با آن مواجهند ، وجود حفاریهای متعددی است که توسط اشخاص
٢
و یا سازمانهای حفار نظیر ( آب ، گاز ، تلفن ) ایجاد
می شود . بطوری که وجود این موانع تلفات جانی زیادی را برای این افراد به همراه داشته است . یکی از
هر روز صبح که به قصد رفتن به محل کارم از خانه خارج » : جانبازان نابینا می گوید
می شویم نمی توانم حدس بزنم در خیابانی که روز قبل هیچ مشکلی نداشت ، آیا امروز چاله یی وجود دارد
وی که خود در یکی از همین چاهها آن هم درست مقابل خانه اش به دلیل آگاهی نداشتن از « ! یا خیر
متاسفانه هیچ یک از سازمانهای خود را موظف نمی دانند که در » : وجود آن ، سقوط کرده است ، می گوید
یکی از رسانه های گروهی مردم را از وجود چنین حفاریهایی مطلع کنند . تمامی حفاریهایی که در معابر
عمومی انجام می شود باید با مجوز شهرداری و رعایت اصول ایمنی صورت گیرد . یعنی در حفاریها باید از
چراغ چشمک زن و حفاظ برای اطلاع دادن چنین موانعی استفاده
طبق قانون سد معبر افراد متخلفی که » : وی با اشاره به مجازات متخلفین در این زمینه می افزاید « . شود
در مکانهای عمومی سدی بزرگ در سطح خیابانها ، یکی دیگر از مشکلات معلولان در کلان شهرهاست .
جدوال کنار خیابان و جویها و از همه مهتر عبور وسایط نقلیه سبک مانند موتور از پیاده رو ها امکان حضور
این افراد را در جامعه با مشکل مواجه کرده است . یکی از اقدامات ستاد مناسب سازی در این باره هم سطح
اداره راهنمایی و » کردن پیاده روها و استفاده از پل هایی فلزی بر روی جوبهایی مشرف به پیاده روهاست
رعایت نکردن «. رانندگی باید با ورود به طرح مناسب سازی شهری ، ستاد را در رفع این مشکل یاری کند
قوانین راهنمایی و رانندگی از سوی رانندگان وسایط نقیله از یک سو و نبودن علایم خاص ویژه معلولان ،
وجود چراغ های گویای راهنمایی و رانندگی برای استفاده افراد نابینا از سوی دیگر از جمله مواردیست که
توسط سازمانهای مربوط و مردم به آن توجه نمی شود . یکی از والدین دختر نابینایی که فرزندش را در یک
راننده های وسایل نقیله اصلا رعایت این افراد را » : سانحه تصادف از دست داده است، در این باره می گوید
راننده خودرویی » : وی با اشاره به حادثه یی که برای دخترش اتفاق افتاده بود اضافه می کند «. نمی کنند
«. چیزی نشده یک نابینا بود ! دیه اش را می دهم » : که با دخترم تصادف کرد با قساوت قلب گفت
لذا در مناسب سازی محیط تا آنجایی که به شهرداری مربوط می شود ، سعی شود در هنگام شب معابر
عمومی را از لحاظ روشنایی تقویت و از چراغ های راهنمایی گویا در مناطق تحت پوشش استفاده نماید اما
مناسب سازی « . در زمینه علایم راهنمایی و رانندگی ویژه معولان ، اداره راهنمایی و رانندگی باید اقدام کند
سازمانهای عمومی از قبیل بانکها ، بیمارستانها ، مراکز آموزشی ، ادارات و سازمانها از جمله مواردیست که در
٣
آیین نامه اجرایی هیات وزیران به تصویب رسیده است. اما متاسفانه اغلب ساختمان سازیها و معماریها فقط
به جهت ایجاد موانع بر سر راه معلولان بوده است .
در مورد ساختمانهای جدید التاسیس شهرداریها در قسمت صدور پروانه ساخت ، نقشه های این ساختمانها »
را با معیارهای استاندارد مناسب سازی محیطی تطبیق می دهند . اما در زمینه ساختمانهای قدیمی دو راه
حل وجود دارد: اول اینکه سازمانهای عمومی در طبقه همفک خود قسمتی را برای پیگیری امور معلولان
ایجاد کنند و یا اینکه امکانی فراهم شود تا معلولان بتوانند از طریق تماس تلفنی کارهای خود را انجام دهند.
در غیر این صورت در خارج از ساختمانهای که فاقد آسانسور هستند ، باید از بالابرهایی برای انتقال جانبازان
و معلولان به طبقات فوقانی استفاده شود .
آنچه در مورد این تصویب نامه باید مورد تامل قرار گیرد ، چگونگی لازم الاجرا بودن آن توسط سازمانهای
گزارش مربوط به اجرای مفاد آیین نامه در ساختمانها ». موظف است . در ماده 13 این آیین نامه آمده است
و اماکن مرتبط با شهرداریها و مؤسسات غیر دولتی و اماکن و معابر عمومی انقلاب اسلامی توسط وزارت
مسکن و شهرسازی هر 6 ماه یک بار به کمیسیون امور اجتماعی هیات دولت ارایه خواهد شد . بر اساس این
ماده لازم الاجرا بودن آن بطور کلی بر عهده وزارت کشور گذاشته شده است اما شرایط اجرای آن به صورت
جزیی در این آیین نامه بیان نشده است . به نظر می رسد که باید ستادی ویژه مناسب سازی شهری در
شهرداری کل کشور ایجاد شود تا بر اساس تصویب آیین نامه های اجرایی واحدی تمام شهرداریها اقدام به
مناسب سازی محیطی در تمام کشور کنند . اما باز این نگرانی وجود دارد که با توجه به اینکه ضمانت اجرایی
آن توسط هیات وزیران بطور صریح و مشخص تصویب شده و وزارت کشور به عنوان نهاد پیگیر این قانون
برنامه اجرایی خود را ارائه نکرده است، بیم آن می رود که این طرح با بی توجهی مسئوولان مواجه شود
همچنانکه اداره راهنمایی و رانندگی به عنوان یکی از ارکان اصلی مناسب سازی شهری ، با توجهی به
تصویب علایم و تابلوهای ویژه معلولان برای تردد حیوانات اهلی وجود داشته باشد اما هیچ تابلویی برای عبور
و مرور معلولان در سطح شهر وجود نداشته باشد ؟!
* نگاه آماری به وضعیت معلولان
طبق آمارهای سازمان بهداشت جهانی از هر ده کودک معلول به دنیا می آید و یا بعدها در اثر حادثه یا
بیماری دچار معلولیت می گردد و 10 درصد جمعیت هر کشور را معلولان دارای معلولیت بارز 3 درصد از
جمعیت هر کشور را به خود اختصاص می دهند . در کشور ما بر مبنای این 3 درصد حدود 2 میلیون معلول
٤
6 میلیون کم توان وجود دارد . و این در حالی است که هنوز 60 درصد جمعیت ما در روستاها / شدید و 5
زندگی می کنند و امکان دسترسی و آمار گیری دقیق از آنان وجود ندارد .
اما تجربیات و عملکرد ما نشان می دهد که 12 درصد از جمعیت کشور ما معلول هستند آمار یکی از
به علت باور های غلط برخی خانواده ها فرزند معلولشان را به حساب »: کارشناسان می گوید
نمی آورند و در آمار گیری ها از آنان نامی نمی برند. معلولان بزرگ ترین اقیلت جهان هستند و
30 درصد آنان را کودکان تشکیل می دهند و طبق آمار سازمان بهداشت جهانی 90 درصد آنان به علت فقر
به هیچ گونه خدمات مددکاری دسترسی ندارند . آنچه که در اصل بیستم قانون اساسی بدون اشاره به
سلامت یا معلولیت ، همه افراد ملت را اعم از زن و مرد در برابر حمایت قانون یکسان می شمارد و همه را از
حقوق انسانی ، سیاسی اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی برخوردار می داند . به قول مسئولان قوانین و طرح ها
و لوایح کم نیستند اما آن چه که در این حلقه مفقود گشته است ، اجرای طرح ها و آئین نامه های مربوط به
معلولان تاکنون است .
الزامات قانونی در مرمت سازی محیط و اماکن شهری
شایان ذکر است نگاه و اضعان قانون در دستورالعمل ها به معلول یا وجود نداشته یا نگاه ویژه و متمرکز بر نا
توایهای او بوده است و اصولاً به عنوان بشری که می تواند مثل اتباع بیگانه ، زنان و کودکان قوانینی برای
از سوی دیگر مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن و شورای «. حمایت داشته باشد با او برخورد نشده است
عالی شهرسازی در سال 68 مصوبه ای را تنظیم کرد که با ویرایش آن در سال 78 و مطابقت آن با بند ج
ماده 193 قانون برنامه سوم توسعه و تشکیل کمیته مناسب سازی شهر به ریاست بهزیستی و با مشارکت
نمایندگان شهرداری ها ، بنیاد جانبازان ، سازمان مدیریت و برنامه ریزی ، فرمانداری و استانداری به مشکل
تردد در سطح شهر و اماکن عمومی رسیدگی
می شود و قرار شد گزارش عملکرد این نهاها توسط بهزیستی جمع آوری و به وزارت کشور به عنوان ناظر بر
روند مناسب سازی تسلیم شود.اما ما آنچنان نسبت به حقوق این عزیزان بی توجهیم که جلوی وزارتخانه ها
و ادارات برای وزیر و معاون و کارکنان ، محل توقف خودرو رزرو می کنیم و جای برای توقف او در شهر در
نظر می گیریم این در حالی است که برخی از مسئولان به علت تحمیل هزینه و مسئولیت در جلسات و
سمینارهای مناسب سازی شرکت نمی کنند و ار آنجایی که مشخص نیست چه کسی باید آنرا ملزم کند و
بهزیستی نیز قدرت آن را ندارد، اجرا ضعیف مانده است و از سوی دیگر برنامه ریزان اقتصادی و قانونگذاران
٥
معتقدند در حال حاضر نباید هزینه زیادی به دولت تحمیل کنیم. بنابراین از تصویب اجرای هر گونه لوایح
هزینه ساز پرهیز دارند.
* جایگاه معلولان در نظر عموم
نگاه های ما را غبار گرفته است معلول را نمی بینیم پشت میزاداره، در مجلس شورا،در کارخانه ها و سر
باور ». کلاس درس هم او را نمی بینیم. این پرسش پیش می آید که آیا باید برای معلول امتیاز قایل شویم
غلطی که برخی از مردم و مسئولین سازمان های مربوطه دارند این است که برای معلول از مردم پول جمع
می کنند و او را آدم فقیری به حساب می آورند این نگاه ترحم آمیز اثبات ناتوانی و مستمندی برای معلول
است. اما تاکی باید نگاه تحقیر آمیز به معلول داشته باشیم . نمی توان با فرهنگ سازی مردم و مسئولین به
جای ترحم به حقوق او احترام بگذارند و نگاه برابر با آدم سالم به او داشته باشند. آیا نمی توان احترام به
معلول را نهادینه کرد.در حالی معلولان بعلت مشکلات رفت و آمد در شهر فرصت های تحصیلی و شغلی را به
راحتی از دست می دهند و خود به خود از گردونه حق 3 درصدی اشتغال محروم می شوند.
* هماهنگ کردن محیط مسکونی و خدمات شهری راهگشای معلولان به استقلال فردی است .
در مورد واژه معلولیت ، تعاریف و تعابیر مختلفی ارائه شده است و برای معلولان نیز مشخصات متفاوتی بر
در سال 1981 در مورد (WHO) شمرده اند .اما طبق آخرین تعریف که توسط سازمان بهداشت جهانی
معلولیت ارائه شده ، معلولیت عبارت است از مجموعه ای از عوامل جنسی ، ذهنی، اجنماعی و یا ترکیبی از
آنها که به نحوی در زندگی شخص اثر سوء بر جای گذارده و مانع ادامه زندگی وی به صورت طبیعی می
شود. چنین فردی اصطلاحاً معلول نامیده می شود از آنجایی که معلولیت به عنوان یک واقعیت اجتناب
ناپذیرپدیده ای است اجنماعی ، بنا براین مسئولیت تیم توانبخشی در درجه اول پاسخ به معلولیت و عرضه
خدمات توانبخشی است. به نحوی که کلیه معلولان جامعه به طور یکسان در مواقع ضروری بتوانند از آن
بهره مند شوند. در این راستا باید تدابیری مد نظر قرار گیرد که فرد معلول را قادر کند بدون کمک گرفتن از
کسی بتواند از اماکن فرهنگی، مذهبی، تجاری و خدمات عمومی مثل استفاده از وسایل نقلیه عمومی بهره
ببرد. نظری کوتاه به اکثر واحدهای مسکونی و خدمات شهری موجود، روشنگر ناسازگاری و نداشتن تطبیق
اصولی آنها با وضعیت جسمی معمولان است. به نحوی که در بسیاری از موراد این نارسایی ها را در دوره و بر
خودمان و واحد مسکونی مورد استفاده مان نیز مشاهده می کنیم. از آنجایی که افراد دارای ناتوانی های
گوناگون جسمی نباید به وسیله موانع ساخته انسان در محیط زیست ما از شرکت در زندگی روزمره جامعه
محروم شوند لذا هماهنگ کردن محیط مسکونی و خدمات شهری و تطبیق آن با وضعیت خاص جسمانی و
٦
محدودیت حرکتی معلولان، راهگشای دستیابی آنها به استقلال فردی است. در جایی که ناسازگای محیط
زیست به نوعی امکان یک زندگی اجتماعی مطلوب را از معلول گرفته به مرور موجب انزوای وی می شود که
خود زمینه ساز یک مجموعه اشکالات روحی و روانی دیگر نیز خواهد بود. یکی از عواملی که جهان امروز در
مناطق مختلف و با دلایل مختلف با ان روبه رو می شود درصد قابل توجه معلولان در هر اجتماع است، لذا
جوامع فوق در زمینه توانبخشی معلولان ضمن پرداختن به مراحل درمانی آموزشی و حرفه ای این افراد،
سعی می کنند با توجه به وضعیت خاص جسمانی آنها به مطالعات و تحقیقات قابل توجهی در امر برنامه
ریزی شهری و مسکونی بپردازند. زیرا تجربیات توانبخشی در جهان ثابت کرده است که بازتوانی و دستیابی
معلولان به استقلال در زمینه های زندگی فردی و اجتماعی بدون سازگاری محیط زیست غیر ممکن است
برعکس در صورتی که وضعیت خاص جسمانی، شدت وحدت معلولیت، در طراحی و تجهیزات مسکونی در
نظر گرفته شود شخص معلول قادر خواهد بود کلیه امور مربوط به زندگی خود را به تنهایی و بدون کمک و
دخالت دیگران انجام دهد. برای معلولان کافی نییست که در مسکنی راحت زندگی کنند ولی منزوی و دور از
دیگران باشند. آنها باید بتوانند خویشاوندان و دوستان خود را ملاقات کنند بدون کمک دیگران قادر به رفتن
به محل کار خود باشند. ورزش کنند یا حداقل آن را تماشا کنند. در مراکز فرهنگی حاضر شوند. در فضای
باز، گردش و تفریح کنند و از موهبت های بسیاری که بهره مند شدن از آنها برای افراد سالم امری طبیعی
است، بهره مند شوند. استفاده از این امکانات صرفاً برای تغییر در محیط و ایجاد سازه های متناسب با
نیازهای معلولان نیست. افراد مسن و زنان باردار و افرادی که کودک خود را در کالسکه حمل می کنند نیز
می توانند از این امکانات استفاده کنند. از این رو لازم است که در وسایل ارتباطی از قبیل، کیوسکهای تلفن
عمومی، و نیز در درون مراکزی نظیر اداره پست، ترمینالها، بانکها، پاساژها و فروشگاهها تدابیری به عمل
بیاید که افراد معلول بتوانند به راحتی نیازمندیهای خود را دفع کنند. رفع موانع معماری در محیط مسکونی
و در نظر گیری ارتفاع مناسب جهت نصب و یا قراردادن وسایل و لوازم خانگی، کمک مؤثری در رفع نیازهای
فردی معلولان است، به خصوص معلولانی که به دلیل استفاده از صندلی چرخدار محدودیت حرکتی دارند. از
طرفی دیگر زمانی که برنامه توانبخشی معلول به حدی رسید که او را اماده بازگشت به اجتماع می نماید،
بایستی مشکلاتی که در آینده برای فرد معلول به وجود خواهد آمد نیز بررسی و در حل آنها به فرد کمک
شود. از جمله اعضای تیم توانبخشی که در این زمینه می توانند کمک شایانی به فرد کنند که کار درمانی
است. کاردرمانان با بازدیدی که از منزل معلول به عمل می آورند در مورد موانع معماری و تغییرات لازم در
استقرار تجهیزات منزل اقدامات لازم را ارائه می دهند و کاربرد و نحوه کار را به بیمار در محیط واقعی
٧
آموزش می دهند که بهترین تجربه یادگیری و تطابق با وسایل و تجهیزات برای فرد معلول است. همچنین
مراکزی که با استفاده از نمونه سازی محیط معلولان به امر آموزش به آنان می پردازند نیز می توانند به
معلولان کمک کنند. در کلیه این موارد، متخصصان کاردرمانی فعالیتهای معینی را برای بیمار در نظر گرفته
و به مرحله اجرا در می اورند که هدف از آنها بازگشت عمل و حداکثر استفاده از محیط است تا معلولان
بتوانند تا حد امکان از زندگی اجتماعی و در محیط زندگی خانوادگی مستقل بوده و با زندگی برخوردی
واقعی و منطقی داشته باشند و با توجه به اینکه تغییرات بعدی در یک ساختمان هزینه گرانتری در برخواهد
داشت، رعایت ضوابط مناسب برای معلولان در ساخت اماکن می تواند در جهت جذب معلولان به اجتماع
نقش داشته باشد و اهمیت کار گروهی بین تیم توانبخشی و مهندسان معمار را گوشزد می کند.
*نتیجه
بنابراین لازم است اخلاق شهروندی در جامعه ساماندهی شود. البته توسعه اخلاق شهروندی هم منوط به
وجود فعال نظام آموزشی و سامانه ارزشی جامعه بر می گردد. استفاده غلط از مشاعات، ایجاد آلودگیهای
صوتی باعث می شود نتوانیم سامانه ارزش یا به نوعی اخلاق شهروندی را ارتقاء دهیم.
لذا با آموزش و فرهنگ سازی مناسب می توانیم اخلاق شهروندی را به خوبی در جامعه حاکم کنیم. در حالی
که کمبود آموزش در این زمینه باعث شده است که کاستی های زیادی در جامعه بوجود آید.
شهروند کسی است که حقوق عمومی و اخلاق عمومی در جامعه رعایت کند و به طور کلی این حقوق را به
خوبی بشناسد. امروزه دانشگاه ها بیشتر مسائل شخصی و فردی را به دانشجویان آموزش
می دهند و به حقوق عمومی کم توجه هستیم. امروزه رفتارهای نامناسب ما در جامعه باعث می شود
خسارتهای زیادی به محیط زیست و محیط شهری وارد کنیم و همه اینها از نداشتن فرهنگ نشأت می گیرد.
بنابراین با فرهنگ سازی و ایجاد بسترآموزش می تواند عملکرد و بینش ما را نسبت به معلولان و حضور فعال
و سازنده آنان در اجتماع و متقاقباً حضور مستمر آنان در عرصه های گوناگون اصلاح نماید . در چنین شرایط
کسی برطبق حکم قانون خود را ملزم به مناسب سازی محیط شهری و اداری نمی داند بلکه خود را متعهد
میداند تا همیار و مددکار جامعه جانبازان و معلولان در تمام عرصه ها باشد .

نظرات 0 + ارسال نظر
برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد