علم ارگونومی

بر اساس آمار بهداشت جهانی 10 درصد افراد جامعه افراد خاص هستند. آنان وسایل کمکی همچون ویلچر، عصا، کراچ، واکر، عینک های ذره بینی ، سمعک و … یا بدون علایم ظاهری در جامعه زندگی می کنند. به چنین افرادی معلول می گویند . نام دیگر انان افراد دارای نیازهای ویژه است، زیرا نیازهای آنان با نیازهای افراد عادی متفاوت است. بدین لحاظ آنان سخت تر از افراد عادی می توانند جایگاهی در جامعه داشته باشند.
معلولیت علل گوناگونی دارد و ممکن است ناشی از جنگ، سالمندی، کار، مسائل اجتماعی و مسائل ژنتیکی والدین باشد. جدا از علت معلولیت، از دست دادن تمام یا بخشی از بینایی، شنوایی یا توانایی جسمی یک تجربه فشار آور است و هر نوع فشار می تواند انواع خلق و خوی منفی (نظیر اضطراب و افسردگی) را ایجاد نماید و موجب کاهش انگیزش گردد، و در اینصورت فرد دارای معلولیت ممکن است احساس عدم شایستگی نماید.
معمولا جانبازان و معلولان جسمی – حرکتی سعی می کنند خود را با محیط انطباق دهندف ولی وقتی افراد در موقعیت های جدید قرار می گیرند، مشکلاتشان بیشتر می شود. موانع جهت یابی و حرکت موجب خطرات و ناامنی های فیزیکی می شود که برای آنان رخ خواهد داد.لذا لازم است کلیه محیط ها – اعم از اماکن عمومی، معابر، محیط شهری و بین شهری و حتی محل سکونت – مناسب سازی شود تا این افراد بتوانند به راحتی از تسهیلات محیطی، اجتماعیف فرهنگی و اقتصادی جهت حفظ استقلال فردی بهره مند شود. برای این کار می بایست شرایط لازم جهت تطبیق نیازهای انسانی با محیط کار و زندگی به وجود آید. البته برای رسیدن به این هدف بزرگ نازمند به علم خاص هستیم. پیش نیازهای این علم عبارتند از : آشنایی با آناتومی، فیزیولوژی، روان شناسی و آنتروپومتری.
هدف این علم (آرگونومی) اطمینان از برآورده شدن نیازهای انسان برای انجام کار و فعالیت به صورت ایمن واثر بخشی در طراحی سیستم کار و فعالیت است.
بهنظر برون فن برنر (1979) تعاملانسان و محیط موجب رشد وی خواهد شد. به نظر وی جایگاه طبیعی انسان، اهمیت زیادی در رشد و شکوفا شدنش دارد.
ساختار و محیط بوم شناختی که فرد در آن زندگی می کند به نظام های کوچک، بزرگ و بیرونی و میانی بستگی دارد که هر کدام تاثیرات گوناگونی بر عملکرد فرد درمحیط خواهد گذاشت. آشنایی با نظام های یاد شده نیز از دیگر پیش نیازهای مناسب سازی است. در مجموع به منظور اصلاح ساختار محیطی افراد معلول نیازمند سه گونه مناسب سازی می باشیم:
الف) مناسب سازی ساختمان های معمولی؛ ب) مناسب سازی ساختمان هایی که می توان از آنها برای جانبازان و معلولان استفاده کرد؛ ج) ساختمان های ویژه جانبازان و معلولان.
وظیفه جامعه عدالت گستر آن است که تمام مشکلات موجود برای رشد انسان ها را از بین ببرد. از انجایی که معلولان هماهنند سایرین حق زیست در اجتماع را دارند، وظیفه برداشتن مشکلات به طور مستقیم بر عهده جامعه می باشد.
اینمقاله در جست و جوی روشی زود بازده، کم هزینه و منطقی جهت مناسب سازی محیط های معلولان، و جانبازان است و در آن پیشنهاد احداث شهرک های ویژه جانبازان و معلولان داخل شهرهای بزرگ شده است که یک الگوی مناسب (به لحاظ مسائل تحرک و جهت یابی آنان) را در داخل این شهرک یا در مرکزیت شهر توصیه می نماید.
از آنجا که جانبازان و معلولان قادر نیستند از امکانات مادی و معنوی پیرامون خویش بهره کافی ببرند، همین امر موجب آسیب های اجتماعی و روحی فراوانی خواهد شد. لذا ایجاد محیط شاداب و متنوع به منظور افزایش اعتماد به نفس، احساس توانمندی و کسب مهارت های اجتماعی، فنی و فردی لازم و ضروری است. ایجاد فضای فرهنگی، تفریحی و ورزشی ویژه معلولان و جانبازان بر اساس موازین و معیارهای شهرسازی (مطابق با وضعیت جسمی معلولان) به تحقق اهداف یاد شده کمک بسزایی می کند.
با توجه به هزینه های مضاعف آموزشی، بهداشتی، توان بخشی و تفریحی جانبازان و معلولین، مهیا نمودن فضای گذران اوقات فراعت و هدفمند نمودن آن از بزرگترین وظایف جامعه اسلامی است. این مجموعه شامل بخش های مختلف برای گروه های نابینا، معلول جسمی ، حرکتی و ناشنوا خواهد بود. نمونه این بخش ها عبارتند از : ایجاد موزه لمسی و صوتی، کتابخانه گویا، کتابخانه بریل، استودیو صوتی، کلینیک توان بخشی، اتاق موسیقی درمانی، اتاق بازی درمانی، زمین های ویژه ورزش های شودان، گلبال ، ویلچررانی و بسکتبال با ویلچر، کارگاه آموزش لوازم توان بخشی (مانند تعمیر سمعک، عصا، ویلچر و …)، ایجاد سایت های کامپیوتری با نرم افزارهای ویژه معلولین (مانند جاورز، کرازویل و…) طراحی سیستم جهت یابی، نوری و صوتی و کلامی، مرکز صوتی و تصویری دارالقران کریم، تجهیز وسایل تخصصی معلولان از قبیل اپتاکن، توپ های زنگ دار، تلویزیون بزرگ نما، برجسته ساز بریل (پرکینز) ماشین تحریر گویا و … .